Bytom i województwo chcą uratować industrialną perłę Śląska - EC Szombierki

Bytom: przejąć zabytkową elektrociepłownię z prywatnych rąk

– Temat EC Szombierki wraca od wielu lat i jest ujmą na honorze dla poprzednich zarządów, gdyż obiekt nigdy nie trafił w ręce właściciela, który zadbałby o jego sensowną przyszłość - mówił Jakub Chełstowski, marszałek Województwa Śląskiego podczas konferencji prasowej na temat tegorocznej Industriady.

Razem z prezydentem Bytomia zadeklarował wspólne działania na rzecz przejęcia i zarządzania zabytkowym obiektem.

– Postanowiliśmy połączyć siły i poszukać możliwości i środków, by przejąć obiekt i wspólnie z Bytomiem zarządzać jednym z najważniejszych obiektów dziedzictwa przemysłowego w województwie śląskim. Jestem przekonany, że środki na rewitalizację obiektu się znajdą – dodał Chełstowski.

Marszałek podkreślał, że po analizie prawnej i analizie możliwości finansowych, odpowiedział na apel władz miasta o pomoc i zdecydował o połączeniu sił samorządu województwa śląskiego i gminy Bytom w staraniach o przejęcie obiektu. Inicjatywę zarządu poparł w poniedziałek Sejmik Województwa Śląskiego.

Elektrociepłownia Szombierki to zabytek - perełka

Elektrociepłownia Szombierki to jeden z najważniejszych zabytków dziedzictwa przemysłowego z niebywałym potencjałem turystycznym, który zasługuje na należne sobie miejsce na Szlaku Zabytków Techniki.

– Zrobimy wszystko, by uratować Elektrociepłownię Szombierki. Dziękuję panu marszałkowi Jakubowi Chełstowskiemu, że odpowiedział na mój apel i że podjął temat ratowania tego niezwykle cennego zabytku techniki. Jesteśmy na etapie postępowania komorniczego, to ostatni moment, aby uratować katedrę industrialu. Tylko połączenie sił daje szansę na skuteczne działanie – mówił Mariusz Wołosz, prezydent Bytomia.

Od początku swojej kadencji prezydent Mariusz Wołosz prowadził szereg działań, aby ratować elektrociepłownię przed postępującą degradacją, począwszy od propozycji przejęcia obiektu od właściciela poprzez odkup nieruchomości po zgłoszenie do prokuratury możliwości popełnienia przestępstwa przez obecnego właściciela obiektu.

– W tych działaniach byliśmy dotychczas osamotnieni i bezsilni, a tylko połączenie sił daje szanse, aby obiekt wrócił na należne mu miejsce i służył nie tylko mieszkańcom Bytomia, ale całego regionu. Dlatego już dziś dziękuję za zainteresowanie tematem. Wiem, że mam mocnego partnera, dla którego ratowanie dziedzictwa naszego regionu jest równie ważne – mówił prezydent Mariusz Wołosz.

EC Szombierki - obiekt prywatny

Budynek Elektrociepłowni Szombierki należy do prywatnego właściciela – spółki Rezonator SA z siedzibą w Gliwicach. W związku z chęcią zabezpieczenia przed dalszą degradacją kompleksu zabudowań EC Szombierki posiadających bardzo dużą wartość zabytkową jako obiekty historycznego dziedzictwa postindustrialnego Bytomia i Górnego Śląska, prezydent Bytomia zwrócił się do właściciela kilkukrotnie z propozycją przejęcia lub odkupienia od spółki nieruchomości. Odbyło się także kilka spotkań z udziałem władz miasta i przedstawiciela właściciela obiektu. Zarząd spółki Rezonator SA nie wyraził woli ani przekazania ani sprzedania nieruchomości gminie.

W związku z pogarszającym się stanem technicznym budynków EC Szombierki, prezydent Mariusz Wołosz w sierpniu 2019 r. zawnioskował do Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o sprawdzenie stanu zachowania zabytkowego zespołu EC wraz z jego wyposażeniem. WKZ wyznaczył dwa terminy oględzin nieruchomości celem oceny efektów prac wskazanych w zaleceniach pokontrolnych. Właściciel obiektu nie stawił się i nie złożył stosownych wyjaśnień.

26 października 2020 r. zakres wpisu do rejestru zabytków, decyzją Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, został rozszerzony o otoczenie zabytkowego zespołu EC Szombierki. W tym samym czasie Miejski Konserwator Zabytków przekazał Śląskiemu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków zgłoszenia mieszkańców Bytomia dotyczące kradzieży kostki brukowej z terenu EC z prośbą o podjęcie stosownych działań w ramach posiadanych kompetencji.

Propozycja odkupu zabytku

W styczniu 2021 r. prezydent Bytomia Mariusz Wołosz oraz jego zastępcy spotkali się z przedstawicielami spółki Rezonator w sprawie oferty odkupienia Elektrociepłowni Szombierki. Miasto zaoferowało, że odkupi ją po cenie, jaką obecny właściciel nabył ją w 2016 roku, czyli 814 tys. zł. Propozycja miasta nie została rozpatrzona.

1 lutego 2021 r. prezydent Mariusz Wołosz zawiadomił prokuraturę o możliwości popełnienia przestępstwa poprzez zaniechanie i niewykonanie zaleceń pokontrolnych Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i tym samym doprowadzenie do niszczenia i uszkodzenia zabytku. Prokurator wszczął śledztwo w sprawie doprowadzenia w okresie od 2016 do 2020 r. do uszkodzenia zabytku, jakim jest Elektrociepłownia.

Komornik wkracza na nieruchomość

Teraz, na zlecenie komornika biegły szacuje wartość nieruchomości w sąsiedztwie obiektu. Na razie nie rozpoczęło się jeszcze szacowanie wartości samego budynku wpisanego do rejestru zabytków. 8 kwietnia 2021 roku, komornik sporządził opis i oszacowanie nieruchomości niezabudowanych przy ulicy Kosynierów, miasto tę wycenę zaskarżyło.
Starania o uratowanie EC Szombierki czynią również miłośnicy zabytków, którzy są zaniepokojeni losem tego pierwszoplanowego obiektu poprzemysłowego miasta Bytomia. List otwarty w tej sprawie podpisany przez wielu czołowych przedstawicieli środowisk naukowych, architektów, projektantów oraz liczne organizacje przeniósł temat EC na forum ogólnopolskie.

O konieczności podjęcia działań zmierzających do ratowania zabytku alarmował też m.in. światowej klasy architekt Przemo Łukasik, podświetlając ją w ramach akcji konstruowania Obiektów Niemożliwych. Natomiast Fundacja Europa Nostra, uznała elektrociepłownię za jeden z siedmiu najbardziej zagrożonych obiektów europejskiego dziedzictwa kultury.

Utrudniony kontakt z właścicielem

PAP podał, że ostatnim wystąpieniem przedstawicieli spółki Rezonator, opublikowanym w grudniu ub. roku na stronach fundacji EC Generator, była odpowiedź na listopadową ofertę Wołosza nabycia przez miasto elektrociepłowni. W odpowiedzi zadeklarowano, że "w trosce o dobro obiektu spółka Rezonator S.A. jest gotowa niezwłocznie przystąpić do negocjacji warunków potencjalnej transakcji".

„Jednocześnie, "w trosce o zachowanie wszelkich wymogów formalnych", przedstawiciele spółki wskazali m.in., że pismo Wołosza nie zostało opatrzone kontrasygnatą skarbnika miasta, zatem nie spełnia kryteriów oferty. Obecnie kontakt z przedstawicielami spółki i powiązanej z nią fundacji jest utrudniony, umieszczony na jej stronie numer telefonu jest nieaktualny.” czytamy w depeszy PAP.

EC Szombierki - opis zabytku

Na stronie Fundacji EC Generator znajdujemy następujący opis zabytku:

"EC Szombierki jest kompleksem zabytkowych budowli pozostałych po nieczynnej już elektrociepłowni. Uruchomiony w 1920 roku jako elektrownia, jest z najstarszych zakładów przemysłowych Bytomia. Inwestorem była niemiecka spółka Schaffgotsch Bergwerksgesellschaft GmbH.

EC Szombierki obejmuje obszar ok. 17,88 ha. Usytuowana jest w południowo-zachodniej części miasta, w dzielnicy Szombierki, która w granicach Bytomia znajduje się dopiero od roku 1951. Drogą dojazdową do obiektu jest ul. Kosynierów, przechodząca w kolejowy wiadukt. Z trzech stron kompleks zakładowy otoczony jest torami kolejowymi. W przypadku obrony elektrowni, miały tam stanąć pociągi pancerne, które miały utrudnić zdobycie strategicznego obiektu.

EC Szombierki jest jedynym zespołem zabudowań tej skali, pod względem powierzchni, kubatury (322 tys. m3) i wartości architektonicznej, na Górnym Śląsku. Zespół zaprojektowany został przez berlińskich  architektów Emila i Georga Zillmannów – autorzy osiedli Nikiszowiec i Giszowiec. Prezentuje cechy modernistyczne z elementami typowymi dla stylu Zillmannów, takimi jak monumentalizm budowli, prostota i kubiczność brył, ceglana licówka. Wewnątrz zachowały się wartościowe elementy dekoracji i wyposażenia (m.in. lampy Behrensa). Na wieży zagarowej znajduje się – obecnie nieczynny – unikatowy, czterostronny zegar marki Siemens und Halske, z 1925 roku, sprzęgający dawniej 54 inne zegary na terenie zakładu. Mający 5 m średnicy i wskazówki ważące 100 kg jest drugim pod względem wielkości czasomierzem w Polsce. W obrębie zabytku znajdują się też trzy kominy (najwyższy o wysokości 120 m). Największymi pomieszczeniami elektrociepłowni są dawna hala maszynowni oraz kotłownia.

EC Szombierki to unikalny kompleks budynków porównywany często z Battersea Power Station w Londynie. Obiekt ze względu na swój monumentalny wygląd nazywany jest perłą architektury Górnego Śląska lub industrialną katedrą. W roku 2009 w wyniku plebiscytu internetowego EC Szombierki uznana jednym z „7 Cudów Architektury Województwa Śląskiego”.

W 2010 roku Elektrociepłownia Szombierki znalazła się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, a 14 stycznia 2013 roku decyzją Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego pod numerem A/398/13.

Źródło: Wikipedia, Tomasz Sanecki „Historia EC Szombierki – perły architetury przemysłowej na Śląsku”, Decyzja Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków"