Studia fitness, salony fryzjerskie, restauracje, hotele – to najbardziej poszkodowane branże wprowadzonymi przez państwo ograniczeniami w czasie pandemii koronawirusa. Zdaniem prawników, wkrótce ruszy lawina pozwów o odszkodowania wobec Skarbu Państwa za lockdown. Adwokat Paulina Obrok-Pawlarczyk z Kancelarii Adwokata Jarosława Recka podpowiada jakie przepisy prawa mogą stać się podstawą pozwów o odszkodowania.
Pomimo upływu kilku miesięcy od pojawienia się epidemii Covid-19, w dalszym ciągu pojawiają się komentarze, co do ekonomicznych i prawnych skutków wprowadzonych ograniczeń w wielu branżach gospodarczych. W mojej opinii temat jest wart uwagi, aczkolwiek jest bardzo rozległy i zależy nie tylko od okoliczności stanu faktycznego, ale i przyjętej taktyki procesowej.
W niniejszym artykule postaram się przedstawić podstawy odpowiedzialności Skarbu Państwa, jakie można wziąć pod rozwagę przy wystąpieniu na drogę prawną.
Abstrahując od zasadności ograniczenia wolności działalności gospodarczej, wątpliwym jest przyjęta forma ich wprowadzania. Otóż, zgodnie z art. 22 Konstytucji RP - ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i ze względu na ważny interes publiczny.
Tymczasem, zmieniona ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi w art. 46a i 46b przewiduje pełne uregulowanie ograniczeń wolności, w tym działalności gospodarczej, jedynie w drodze rozporządzeń, m.in. rozporządzenia z dnia 31 marca 2020 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.
Co istotne, Konstytucja przewiduje wyłącznie ograniczenie wolności tj. jej zmniejszenie, a nie jej zakazanie przez określony czas. Warto przy tym zauważyć, że nie są znane kryteria jakimi kierowali się rządzący przy typowaniu kategorii przedsiębiorstw objętych czasowym zakazem działalności. Skutkiem wprowadzonych zakazów było wyłączenie konstytucyjnego prawa wolności działalności gospodarczej, lecz bez wydania indywidualnej decyzji organu publicznego.
W mojej ocenie, wprowadzone w drodze rozporządzeń Rady Ministrów rozwiązania stanowią niezgodne z prawem działanie władzy publicznej, naruszające podstawowe zasady legislacyjne, co otwiera drogę do dochodzenia odszkodowania w trybie art. 417 (1) 1 k.c. Jednakże, należy pamiętać, iż zgodnie z tym przepisem, warunkiem żądania szkody jest uzyskanie tzw. prejudykatu w szczególnym postępowaniu, z którego będzie wynikać niekonstytucyjność wskazanych przepisów. W ostatnim czasie pojawiają się jednak głosy, z których wynika, iż sąd powszechny w konkretnej sprawie, stosując bezpośrednio Konstytucję RP - z pominięciem Trybunału Konstytucyjnego - może dokonać kontroli konstytucyjności przepisów prawa.
W efekcie, jeżeli sąd odważyłby się stwierdzić niezgodność wprowadzonych ograniczeń z aktami wyższego rzędów, wówczas powód-przedsiębiorca nie musiałby oczekiwać na odpowiednie orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego przed wystąpieniem o naprawienie szkody.
Pomimo negatywnych konsekwencji dla obywateli prowadzących działalności gospodarcze, żadna z wprowadzonych ustaw i rozporządzeń nie przewiduje stosownego odszkodowania za utracone prawo wolności gospodarczej. Uważam, że spełnia to przesłanki zaniechania legislacyjnego, o jakim mowa w art. 417 (1) § 4 k.c.
Podobnie można ocenić poruszoną we wcześniejszym artykule kwestię nie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, który mógłby stanowić podstawę roszczeń przedsiębiorców zgodnie z ustawą o wyrównaniu start majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela. W przypadku wszczęcia postępowania odszkodowawczego w trybie art.417 (1) § 4 k.c. konieczne jest ustalenie przez sąd szkody, związku przyczynowego między szkodą, a niewydaniem aktu normatywnego, a także istnienia prawnego obowiązku wydania aktu normatywnego, niewydania tego aktu i stwierdzenia przez sąd w toku postępowania niezgodności z prawem jego niewydania.
Wobec tego, że nie ma przepisu, który wprost obliguje rządzących do wprowadzenia określonego stanu nadzwyczajnego, postępowanie sądowe będzie wymagało odpowiedniej do okoliczności argumentacji prawnej i taktyki procesowej, uwzględniając istnienie faktycznego stanu klęski żywiołowej, stosowanie ograniczeń adekwatnych do stanu nadzwyczajnego, pomimo jego niewprowadzenia, a także przedmiot działalności gospodarczej i czas trwania zakazu.
Wskazane powyżej rozwiązania zapewne już wkrótce będą stanowiły przedmiot postępowań sądowych, ponieważ dotychczas oferowane pomoce finansowe w ramach Tarczy Antykryzysowej, z całą pewności nie zaspokoiły rzeczywistych potrzeb i strat przedsiębiorców.
Adw. Paulina Obrok-Pawlarczyk z Kancelarii Adwokata Jarosława Recka
Zamieszczone komentarze są prywatnymi opiniami Użytkowników portalu. Redakcja portalu slaskibiznes.pl nie ponosi odpowiedzialności za ich treść.
Górnik Zabrze sprzedany w biegu? "Transakcja musi być przejrzysta"
2158Trwa wielki protest rolników i myśliwych w Katowicach. Sprawdź mapę utrudnień
960Ślōnskŏ godka po pierwszym czytaniu w Sejmie. "Psy szczekają, karawana jedzie dalej"
544Górnicy z PGG innowacyjną techniką wyremontowali 40-letni zbiornik na urobek
479E-petrol: na stacjach paliw znów drogo. Tyle zapłacimy za benzynę w przedświątecznym tygodniu
468Ślōnskŏ godka po pierwszym czytaniu w Sejmie. "Psy szczekają, karawana jedzie dalej"
+4 / -1Wielki triumf po 28 latach! RAŚ wygrał batalię o prawo Ślązaków do zrzeszania się
+3 / -1Długi weekend w Tatrach? Wraca połączenie Kolei Śląskich z Katowic do Zakopanego
+2 / -0Podwyżka VAT na żywność: jakie będą konsekwencje dla konsumentów i gospodarki?
+2 / -0Nowe perspektywy w polskiej polityce podatkowej: kluczowe wnioski ze spotkania z Ministrem Finansów
+1 / -0Zbrodnia vatowska na 50 około mln zł. KAS zatrzymała 7 osób, w tym ze śląskiego
0Nowe perspektywy w polskiej polityce podatkowej: kluczowe wnioski ze spotkania z Ministrem Finansów
0Spadająca inflacja napędzi świąteczną sprzedaż. Blisko co czwarty Polak zrobi droższe zakupy
0Polacy mają sposób na tańsze święta. Liczą na sprawdzony "patent" z promocjami
0Akcja służb w związku z Funduszem Sprawiedliwości. ABW weszło do domu posła ze Śląska
0