Czy pozew zbiorowy w sprawie smogu jest możliwy? Opinia prawna

- Postępowanie grupowe jest przykładem postępowania cywilnego inicjowanego tzw. powództwem zbiorowym. Postępowanie ma na celu ochronę indywidualnych interesów wielu poszkodowanych, na skutek jednakowego zdarzenia – wyjaśnia apl. adw. Urszula Klisiewicz–Makuła z Kancelarii Adwokackiej Jarosława Recka.

Mecenas na prośbę portalu ŚląskiBiznes.pl przygotowała opinię prawną po tym jak 24 stycznia w sądzie zapadł przełomowy wyrok w procesie wytoczonym Skarbowi Państwa przez aktorkę Grażynę Wolszczak. Aktorka uznała, że państwo w niewystarczający sposób walczy ze smogiem. Sąd przyznał jej rację. „Sąd nie miał wątpliwości, że brak skutecznych działań narusza dobra osobiste powódki, w szczególności prawo do korzystania z walorów nieskażonego środowiska naturalnego oraz prawo do wolności poprzez ograniczenie aktywności na świeżym powietrzu” - głosi uzasadnienie wyroku. >>>Kliknij i przeczytaj więcej o przełomowym wyroku<<<. Ponieważ wyrok dotyczył sprawy jednostkowej, a smog zatruwa życie milionów Polaków, chcieliśmy się dowiedzieć, czy można wytoczyć państwu proces zbiorowy.

- Kwestię postępowania cywilnego w sprawach, w których dochodzone są roszczenia z jednego rodzaju przez co najmniej 10 osób reguluje ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. W zakresie nieuregulowanym ww. ustawą, obowiązują przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Jednocześnie należy wskazać, że dochodzone w pozwie zbiorowym roszczenia, muszą być oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Podstawą faktyczną jest w tym przypadku niewystarczająca walka ze smogiem.

Urszula Klisiewicz zaznacza, że aby złożyć pozew zbiorowy, trzeba spełnić kilka warunków. Postępowanie grupowe w sprawach o roszczenia pieniężne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wysokość roszczenia każdego członka grupy została ujednolicona poprzez zrównanie wysokości roszczenia dochodzonego przez członków grupy lub podgrupy. Ujednolicenie wysokości roszczeń może nastąpić w podgrupach, liczących co najmniej 2 osoby. Ponadto w pozwie zbiorowym należy wskazać wysokość roszczenia każdego z członków.

W sprawach o roszczenia pieniężne powództwo może ograniczać się do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego za określone zdarzenie lub zdarzenia. W takiej sytuacji Sąd ustala okoliczności wspólne członkom grupy, stanowiące przesłanki dochodzonych przez nich roszczeń.

Mecenas wyjaśnia, że powództwo w postępowaniu grupowym wytacza reprezentant grupy, który staje się powodem w sprawie. Reprezentantem grupy może być osoba będąca członkiem grupy albo powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów w zakresie przysługujących mu uprawnień. Reprezentant grupy prowadzi postępowanie we własnym imieniu ale na rzecz wszystkich członków grupy. Ponadto w postępowaniu grupowym obowiązuje zastępstwo powoda przez adwokata lub radcę prawnego, chyba że powód jest adwokatem lub radcą prawnym. Do pozwu zbiorowego należy dołączyć oświadczenia członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy, a także umowę reprezentanta grupy z pełnomocnikiem, określającą sposób wynagrodzenia pełnomocnika.

Po uprawomocnieniu się postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, Sąd zarządza ogłoszenie o wszczęciu postępowania grupowego. Takie ogłoszenie zawiera m.in. dane Sądu przed którym toczy się postępowanie, oznaczenie przedmiotu sprawy, oznaczenie Stron, zasady wynagrodzenia pełnomocnika i co najważniejsze informacje o możliwości przystąpienia do grupy przez osoby, których roszczenia mogą być objęte powództwem grupowym, a jeszcze objęte nie są. Taka osoba może złożyć oświadczenie o przystąpieniu do grupy, w którym określi swe żądanie oraz wskaże okoliczności i dowody uzasadniające żądanie i przynależność do grupy. Samo złożenie oświadczenia nie jest równoznaczne z uzyskaniem statusu członka grupy. Ostateczny skład grupy określa Sąd w postanowieniu, po dokonaniu właściwych ustaleń.

Publikacja ogłoszenia o wszczęciu postępowania grupowego następuje w sposób odpowiedni dla danej sprawy, tak aby umożliwić poinformowanie o postępowaniu wszystkich potencjalnie zainteresowanych przystąpieniem do grupy. W szczególności ogłoszenie winno zostać umieszczone na stronach Biuletynu Informacji Publicznej właściwego sądu, na stronach internetowych stron lub ich pełnomocników lub w prasie o zasięgu ogólnokrajowym albo lokalnym. Sąd może zaniechać ogłoszenia wtedy, gdy z okoliczności sprawy wynika, że wszyscy członkowie grupy złożyli już oświadczenia o przystąpienie do grupy. Należy wskazać, że właściwy wykaz postępowań grupowych prowadzi Minister Sprawiedliwości.

W postępowaniu grupowym Sąd na każdym etapie może skierować sprawę do mediacji. Sprawy z postępowań grupowych rozpoznawane są przez Sądy Okręgowe, w składzie 3 sędziów. Cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia oraz zawarcie ugody wymaga zgody więcej niż połowy członków grupy. Pomimo powyższego Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia, jak też zawarcie ugody, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami albo zmierzają do obejścia prawa bądź rażąco naruszają interes członków grupy.

W zakresie kosztów postępowania: opłata sądowa od pozwu wynosi do 2 proc. wartości roszczeń (w przypadku pozwu indywidualnego w postępowaniu zwyczajnym, opłata wynosi 5 proc. wartości przedmiotu sporu). Ponadto wynagrodzenie pełnomocnika może wynosić do 20 proc. wartości roszczeń. Na żądanie pozwanego sąd może postanowieniem zobowiązać powoda do złożenia kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, jeżeli pozwany uprawdopodobni, że powództwo jest bezzasadne oraz że brak kaucji uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie orzeczenia w przedmiocie kosztów postępowania w razie oddalenia powództwa. Wysokość kaucji wynosi nie więcej niż 20 proc. wartości przedmiotu sporu. Jeżeli w toku sprawy okaże się, że kaucja nie wystarcza na zabezpieczenie kosztów procesu, pozwany może żądać dodatkowego zabezpieczenia. Jeśli kaucja nie zostanie wpłacona w terminie 3 miesięcy Sąd odrzuca pozew i orzeka o kosztach. Wadą postępowania jest brak możliwości ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych.

Co istotne wszczęcie postępowania grupowego nie wyłącza możliwości dochodzenia swych roszczeń przez osoby, które nie przystąpiły do grupy lub z niej wystąpiły. Osoby te mogą więc niezależnie od toczącego się postępowania grupowego wszczynać sprawy o roszczenia wynikające z tej samej postawy faktycznej co członkowie grupy.

Wydając wyrok w postępowaniu grupowym, Sąd w wyroku zasądzającym świadczenie pieniężne ustala jaka kwota przypada każdemu członkowi grupy lub podgrupy. Egzekucję z takiego wyroku wszczyna się na wniosek reprezentanta grupy. Jeżeli reprezentant grupy w ciągu 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku, nie wystąpi z wnioskiem o wszczęcie egzekucji lub z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności, o wszczęcie egzekucji może wystąpić każdy z członków grupy.

Czy przyłączyłbyś się do pozwu zbiorowego przeciwko Skarbowi Państwa o niewystarczającą walkę ze smogiem?