Europejski węgiel w czasach transformacji. JSW prezentuje projekt REM

Europejski węgiel – od legendy przemysłowej do innowacji przyszłości

Nowoczesne centrum edukacyjno-technologiczne Carbonarium w Jastrzębiu-Zdroju stało się areną dyskusji o przyszłości regionów górniczych w Europie. Konferencja zatytułowana „Europejski węgiel w okresie transformacji: Od przemysłowej legendy do najnowocześniejszych badań dla przyszłości” przyciągnęła przedstawicieli Komisji Europejskiej, ministrów, naukowców i partnerów projektowych z całej Unii.

Wydarzenie zostało zorganizowane przez EURACOAL oraz Europejską Agencję Wykonawczą ds. Badań Naukowych, a gospodarzem i współorganizatorem była Jastrzębska Spółka Węglowa S.A.

– Jako współorganizator wydarzenia, cieszę się, że możemy wspólnie rozmawiać o wyzwaniach i przyszłości sektora górniczego, szczególnie w kontekście zielonej transformacji i bezpieczeństwa surowcowego Europy. JSW to dziś największy – a już wkrótce jedyny – producent węgla koksowego w Unii Europejskiej. Węgiel ten, nazywany również metalurgicznym, jest wpisany na listę surowców krytycznych dla gospodarki UE. Jego rola jest strategiczna – bez węgla koksowego nie da się wytworzyć stali, a bez stali nie da się zrealizować transformacji energetycznej, rozbudowywać infrastruktury OZE czy prowadzić innowacyjnych projektów technologicznych – powiedział Ryszard Janta, prezes JSW SA.

Minister przemysłu: transformacja musi być sprawiedliwa

Ważny głos w debacie należał do Minister Przemysłu Marzeny Czarneckiej, pod patronatem której odbyła się konferencja. Podkreśliła konieczność przeprowadzenia transformacji w sposób odpowiedzialny:

– Transformacja dzieje się tu i teraz – jesteśmy w jej trakcie, ale jednocześnie mamy świadomość, że to proces, który wciąż jest przed nami. Nie uciekamy od tego wyzwania. Wiemy jednak, że musi się ono dokonać w sposób odpowiedzialny – tak, by nie doprowadzić do katastrofalnej sytuacji w regionie. 20-30 lat temu byliśmy świadkami bolesnych doświadczeń – kopalnie zamykano z dnia na dzień, całe obszary zostały pozostawione same sobie. To doprowadziło do głębokiego załamania społecznego i gospodarczego, którego skutki są odczuwalne do dziś. Nie możemy pozwolić, by ta historia się powtórzyła. Dlatego zrobimy wszystko, by obecna transformacja była sprawiedliwa, dobrze przygotowana i przede wszystkim – by służyła ludziom – powiedziała minister.

Metan i zielona energia – JSW z projektem REM

Podczas konferencji szczególną uwagę poświęcono Funduszowi Badawczemu Węgla i Stali (RFCS) oraz projektom wspierającym Zielony Ład. Jednym z najważniejszych tematów było ograniczanie emisji metanu.

JSW zaprezentowała projekt REM, który uzyskał rekordowe dofinansowanie unijne na działania związane z redukcją emisji metanu z wyrobisk poeksploatacyjnych.

W JSW realizujemy kompleksowy Program Redukcji Emisji Metanu, który obejmuje wszystkie nasze kopalnie. Naszym celem jest nie tylko zwiększenie efektywności odmetanowania, ale również maksymalne wykorzystanie ujętego metanu do produkcji energii. To inwestycje na setki milionów złotych – dlatego wsparcie unijne, jakie otrzymaliśmy na projekt REM, ma dla nas kluczowe znaczenie – powiedział Adam Rozmus, wiceprezes JSW ds. technicznych i operacyjnych.

W 2024 roku JSW wyprodukowała z metanu 169 tys. MWh energii elektrycznej, co pokryło około 15% całkowitego zapotrzebowania energetycznego spółki. Plany zakładają rozwój systemów pomiarowych, sieci rurociągów i kogeneracji.

Projekt REM to nie tylko innowacja dla jednej kopalni – jego efekty będziemy wdrażać w całej spółce. A z racji skali i jakości tych rozwiązań, mają one również potencjał zastosowania w górnictwie na całym świecie – dodał Rozmus.

Zielona rekultywacja i nowe ścieżki rozwoju

W osobnej sesji poświęconej rekultywacji obszarów pogórniczych omówiono projekty GreenJOBS, RECOVERY i GI-MINE – pokazujące, jak przemysłowe dziedzictwo może stać się fundamentem dla gospodarki przyszłości.

Nie odwracamy się od przeszłości, ale przekształcamy ją w przyszłość. Europa potrzebuje wiedzy, którą mają regiony górnicze – i Fundusz Badawczy Węgla i Stali jest mostem między przemysłowym dziedzictwem a zieloną innowacją – zaznaczyła prof. Alicja Krzemień, prezes EURACOAL.

Jednym z wyzwań omówionych podczas spotkania było rozporządzenie metanowe UE (2024/1787). Jak zaznaczył Artur Badylak, dyrektor Biura Odmetanowania i Gospodarki Metanem w JSW, nowe wymogi unijne oznaczają konieczność jeszcze dokładniejszych pomiarów, zwłaszcza w szybach wentylacyjnych. JSW planuje w tym celu współpracę z krajowymi instytutami badawczymi oraz Wyższym Urzędem Górniczym.

Konferencję zakończyła zapowiedź nowych naborów w ramach RFCS, w tym tzw. Big-Ticket Call 2025–2026, który ma wspierać duże, przełomowe projekty badawczo-rozwojowe dostosowane do celów neutralności klimatycznej do 2050 roku.