Rada Przedsiębiorczości: PEP 2040 bez pomysłu na lukę po węglu. Dokument jest oderwany od rzeczywistości

14. W Polityce Energetycznej planowana jest rozbudowa sieci ciepłowniczej. Już obecnie jest ona największa w Europie. Jednocześnie brak jest scentralizowanych zielonych zakładów wytwarzających ciepło. Istniejące lokalne (miejskie) elektrociepłownie za 2–3 lata staną się trwale nierentowne. Już od kilku lat płynność finansowa i rentowność firm z tego sektora są na bardzo niskim poziomie (odpowiednio dla 2019 r. 0,61 i 1,88%). Często są to inwestycje przestarzałe i trwale niedofinansowane. Jednocześnie ponad 100 miast średniej wielkości wciąż nie ma elektrociepłowni, a w największych miastach sieć ciepłownicza wymaga gruntownej modernizacji. Tymczasem koszt wybudowania 1 km sieci ciepłowniczej to nawet 2 mln zł. Rynek ciepłowniczy próbuje się dostosować, natomiast nie może korzystać z preferencyjnych środków na modernizację. W efekcie, aby obniżyć koszty zakupu uprawnień do emisji, zmniejszają moc poniżej 20 MW (wyjście z systemu ETS). W 2020 r. zrobiły to cztery instalacje – ciepłownie w Wadowicach, Leżajsku, Prudniku i elektrociepłownia w Gorlicach. Jest to rozwiązanie tymczasowe, które w żaden sposób nie zabezpiecza potrzeb ludności w skali kraju.

Podsumowując, Polityka Energetyczna Polski 2040 nie zabezpiecza finansowo modernizacji elektrociepłowni, choć wspomina o przejściu na generację z biomasy i… geotermię. Polska posiada ogromy potencjał biomasy zarówno leśnej jak i agro (kolejny raz pominięto możliwość jej systemowego pozyskiwania), mogący stanowić stabilną bazę paliwową dla celów produkcji energii elektrycznej i cieplnej w skojarzeniu. Dokument PEP2040 wskazuje zwiększenie mocy w oparciu o biomasę o około 600 MW. Dotyczy to systemów ciepłowniczych jak i energetyki, co przekłada się na wzrost zużycia biomasy w okresie 2020–2040 tylko o ok. 2,35 mln ton ktoe (ok. 6,6 mln), czyli o wiele mniej niż wskazywałby potencjał Polski (20% potencjału istniejącego 2020 r.).

15. W ostatnich latach na sile przybrał trend rozpraszania źródeł wytwarzania. PEP2040 idzie pod prąd rynkowi i logice. Ignoruje się trend prosumencki, a w zamian oferuje państwowe inwestycje w energetykę. Tymczasem obie mogą się uzupełniać, ale w Polityce daje się nieuzasadniony prymat energetyce wielkoskalowej. Założenia oraz treść dokumentu wskazują na jednostronną optykę dotyczącą źródeł wytwarzania i przesyłu – preferowane są inwestycje wielkoskalowe. Mocno niedoceniony w opracowaniu jest proces szybko rosnących mocy generacyjnych ze źródeł rozproszonych, a co istotniejsze w kontekście celów redukcyjnych – jednocześnie odnawialnych i preferowanych przez UE.

Brak głębszej refleksji nad prosumencką energetyką fotowoltaiczną i wiatrową oraz sposobami zarządzania tymi źródłami jest wyraźnie widoczny. W ostatnich latach inwestycje osób prywatnych (nie tylko przedsiębiorców), które były w niedużej części dotowane ze środków publicznych, przeżywają rozkwit. Jest to z jednej strony logistyczne wyzwanie dla operatorów sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, ale z drugiej przynosi korzyść w postaci dodatkowej energii elektrycznej w systemie.

Przy okazji tworzenia przyszłego kształtu energetyki i modelu wytwarzania można na poziomie strategicznym rozwiązać jeden z problemów fotowoltaiki i energii wiatrowej (dobowy pik produkcji), promując rozwiązania sieci inteligentnych i zautomatyzowanych (Smart Grid i Advanced Measurement Infrastructure), wykorzystujących zaawansowane narzędzia informatyczne. Niezwykle ważne w tym kontekście jest również uruchomienie taryf dynamicznych. Jednym z ogólnoświatowych trendów w firmach, które do tej pory wytwarzały energię, jest zmiana modelu biznesowego i czerpanie korzyści z zarządzania przesyłem energii produkowanej w sposób rozproszony.

16. Dokument nie rozwiązuje problemu barier Integracji źródeł OZE na poziomie lokalnym. Obecnie obserwowany intensywny i masowy wzrost instalacji OZE nie jest skorelowany z systemową likwidacją barier technicznych, regulacyjnych i biznesowych dla dalszej szerokiej implementacji tych źródeł. Brak nowych mechanizmów zwiększających efektywność i elastyczność wykorzystania generacji OZE w lokalnym obszarze sieci spowoduje, że rosnący potencjał wytwórczy będzie mógł być wykorzystywany w coraz mniejszym zakresie. Wpływ ma na to obecny stan sieci dystrybucyjnej na poziomie niskiego i średniego napięcia, brak „cyfryzacji” i sterowalności przepływów i parametrów sieci, bardzo ograniczone mechanizmy lokalnego dynamicznego bilansowania wytworzonej energii ze źródeł oraz brak regulacji dotyczących agregacji i wymiany zasobów i usług energetycznych.  Stwierdzenie, iż w najbliższych latach rozwijać się będzie obywatelska energetyka rozproszona, bez zniwelowania wspomnianych barier, jest bardzo wątpliwe.

17. Jako strategiczne, w zakresie infrastruktury sieci dystrybucyjnej, dokument przyjmuje działania w większości modernizacyjne i odtworzeniowe obecnej infrastruktury. Zastosowanie przewodów izolowanych lub kablowanie linii należy uznać za warunek konieczny budowy niezawodnej infrastruktury sieci dystrybucyjnych, odpowiadającej przyszłym wyznaniom, ale dalece niewystarczającym. W dokumencie zwraca się uwagę na automatyzację pracy sieci oraz przyszły dwukierunkowy charakter przepływów, niemniej podstawą przyszłej infrastruktury powinny być: cyfryzacja oparta o technologie akwizycji i analizy mega danych o pracy sieci, powszechność dostępu do informacji i kompleksowe systemy IT wspierające analizy, predykcję i optymalizację lokalnych obszarów sieci, wraz z ofertą usług elastyczności sieci dla wszystkich użytkowników danego lokalnego obszaru sieci. Bieżące informacje o dostępności węzłów sieci i o aktualnych ograniczeniach sieciowych powinny stanowić sygnały dla użytkowników sieci do racjonalizacji wykorzystywania możliwości i ograniczeń technicznych sieci. Sama zaś działalność dystrybucji energii powinna również podlegać głębszej decentralizacji, stwarzając możliwości dla lokalnej dwukierunkowej wymiany energii i użyczania mocy w formule odbiorca–odbiorca (peer to peer).