Samorządy dopytują rząd, jak dzielił miliardy na inwestycje lokalne. Decydowały sympatie polityczne?

Pół miliarda dla Śląska. Według jakiego podziału?

531,7 mln zł trafi do województwa śląskiego na dofinansowanie 159 projektów zgłoszonych przez samorządy do Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych. Z tych pieniędzy finansowane będą m.in. budowa przedszkola w Suszcu. Hospicjum w Rybniku, przebudowa DW 941 od obwodnicy m. Ustroń do DW 942, termomodernizacje szkół średnich w Częstochowie, rozbudowa i termomodernizacja oczyszczalni ścieków w Świerklanach, rozbiórka i budowa nowego mostu nad Wisłą w Drogomyślu czy rozbudowa drogi powiatowej Nr 2910S na odcinku Przyszowice-Chudów.

Dotarliśmy do listy dofinansowanych projektów. Są na niej zadania, które rząd pokrywa w 100 procentach, ale są też takie, na które gmina dostanie 20 procent, choć wnioskowała o 60 proc. Dlaczego? I dlaczego wybrane zostały te, a nie inne projekty?

Pytamy KRPM o kryteria podziału pieniędzy

Postanowiliśmy zadać te pytania Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, gospodarza Funduszu.

Oto odpowiedź:

„Rząd dąży do zrównoważonego rozwoju każdego regionu Polski, dlatego tak ważne są inwestycje realizowane zarówno w miastach, jak i małych miasteczkach. Jeszcze przez dłuższy czas będziemy zmagali się ze skutkami gospodarczymi COVID-19. Jednym z priorytetowych działań jest utrzymanie miejsc pracy i rozwój przedsiębiorstw.

Program jest wsparciem dla tysięcy firm i setek tysięcy pracowników, które realizują zadania inwestycyjne dla samorządów. Istotną kwestią jest to, że wsparcie jest bezzwrotne, a pieniądze przekazane przez rząd można wykorzystać na bliskie ludziom inwestycje m.in.: szpitale i przychodnie, szkoły czy przedszkola oraz żłobki. Pieniądze są przyznawane gminom w formie przelewów na wniosek samorządów – bez zbędnej biurokracji.

Łącznie Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych to 12 mld zł. 6 mld zł rozdysponowano w sierpniu, wtedy wszystkie gminy i powiaty w Polsce otrzymały wsparcie. Pod wskazanym adresem znajduję się wyszukiwarka RFIL: https://www.gov.pl/web/rozwoj-praca-technologia/wyszukiwarka-funduszu-inwestycji-lokalnych. Teraz ogłosiliśmy rozstrzygniecie konkursowej części na 4,35 mld, a nabór na 1,65 mld właśnie ruszył, zatem jednostki samorządu terytorialnego mogą ponownie składać wnioski na środki mające wesprzeć realizację zadań inwestycyjnych.

Lista rekomendowanych przez Komisję do pozytywnego rozpatrzenia przez Pana Premiera wniosków złożonych przez jednostki samorządu terytorialnego została sporządzona w sytuacji, w której liczba złożonych wniosków była ogromna, a kwota, o jaką wnioskowały jst wielokrotnie przekraczała dostępne w Rządowym Funduszu Inwestycji Lokalnych środki. Komisja nie miała możliwości przydzielić wsparcia wszystkim jednostkom, spełniającym wymagania formalne, zatem rekomendacje swoje oparła o kryteria wskazane wprost w uchwale nr 102 (paragraf 10). Jednocześnie informujemy, że Uchwała nr 102 nie przewiduje publikacji wykazu złożonych do Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych wniosków, do właściwych wojewodów przekazane zostały natomiast wykazy wniosków rozpatrzonych pozytywnie, złożonych przez jednostki samorządu terytorialnego z danego województwa.”

Przytoczony przez Centrum Informacyjne Rządu paragraf uchwały nr 102 brzmi:

„§ 10. Komisja, oceniając wnioski, bierze pod uwagę: realizację zasady zrównoważonego rozwoju; kompleksowość planowanych inwestycji; ograniczenie emisyjności i poziomu ingerencji planowanych inwestycji w środowisko; koszt planowanych inwestycji w stosunku do planowanych dochodów jednostki w roku rozpoczęcia inwestycji; liczbę osób, na które planowane inwestycje będą miały korzystny wpływ; relację kosztu planowanych inwestycji do prognozowanego efektu; wpływ planowanej inwestycji na ograniczenie skutków klęsk żywiołowych lub zapobieganie im w przyszłości, jeżeli planowana inwestycja może mieć taki wpływ; zapewnienie dostępności w rozumieniu ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz. U. z 2020 r. poz. 1062).”

Dalej jednak nie wiadomo, według jakich kryteriów komisja uznała dany projekt za kompleksowy, lub dla ilu osób będzie miał korzystny wpływ.

Samorządowcy z woj. śląskiego składają protest

Podobne wątpliwości mają samorządowcy:

- Środki finansowe z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych to pieniądze na walkę ze skutkami pandemii, która dotknęła nas wszystkich. Pochodzą one z podatków uiszczanych przez każdego z obywateli. Wobec tego powinny być dzielone w oparciu o jasne i sprawiedliwe kryteria – podkreśla Piotr Kuczera, przewodniczący związku, prezydent Rybnika.

Według śląskich samorządowców sposób rozdziału pieniędzy jest nieprzejrzysty. Sprzeciw wyraził Zarząd Śląskiego Związku Gmin i Powiatów. Apeluje m.in. o udostępnienie samorządom informacji dotyczących wyników oceny zgłoszonych wniosków. Związek przypomina, że latem pieniądze były dzielone w sposób jasny:

„W miesiącach letnich gminy, powiaty i województwa w całej Polsce otrzymały 6 mld zł w ramach pierwszego etapu Programu (w ramach którego środki przydzielano samorządom zgodnie z algorytmem, uwzględniającym m.in. wielkość jednostki samorządowej oraz tzw. współczynnik zamożności). Wówczas wszystkie gminy i powiaty w Polsce otrzymały rządowe wsparcie w oparciu o określone, obiektywne kryteria.”

Samorządowcy zwracają uwagę, że obecny drugi nabór w ramach Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych, który ma charakter konkursowy był realizowany w zgoła odmienny sposób.

Prezydent Rybnika: to niebezpieczny precedens

Z upublicznionej listy projektów wynika, iż nie wszystkim samorządom, które złożyły wnioski zostały przyznane środki finansowe. Co więcej okazuje się, że wysokość przydzielonego wsparcia jest bardzo zróżnicowana. Jednocześnie w świetle dostępnych informacji brakuje tych, które odnosiłyby się do przesłanek czy kryteriów, które decydowały o przyznaniu środków.

- Brak jasnych zasad i określonego trybu redystrybucji środków publicznych w ramach drugiego naboru jest bezprecedensowy. Niestety ta sytuacja rodzi olbrzymie emocje wśród środowiska samorządowego – podkreśla Piotr Kuczera, Przewodniczący Związku.

Dlatego też samorządy lokalne województwa śląskiego w przyjętym stanowisku:

„domagają się otrzymania informacji na temat zasad i kryteriów, w oparciu o które środki publiczne zostały podzielone w taki sposób, iż jedne samorządy otrzymały wielomilionowe wsparcie, a projekty innych samorządów nie zostały w ogóle uwzględnione, lub uwzględniono je w symbolicznym wymiarze.”

Prezydent Częstochowy: nie potrafimy tego wytłumaczyć mieszkańcom

- Chcemy wyjaśnić naszym mieszkańcom, dlaczego konkretna wspólnota lokalna nie otrzymała żadnych środków z tego Funduszu, czy dlaczego otrzymała ich mniej niż wynikałoby to z proporcjonalnego podziału środków. Niestety dzisiaj nie jesteśmy w stanie tego rzetelnie zrobić – podsumowuje Krzysztof Matyjaszczyk, Wiceprzewodniczący Związku, Prezydent Częstochowy.

Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych - zgodnie z założeniami - jest programem bezzwrotnego wsparcia dla samorządów, których przychody zostały uszczuplone przez pandemię COVID-19 (źródłem finansowania projektu jest Fundusz COVID-19). Dlatego też samorządowcy podkreślają, iż finansowymi skutkami pandemii dotknięte zostały wszystkie samorządy lokalne w Polsce, a nie tylko te, którym przyznano rządowe wsparcie.

- Kluczowe przy rozdziale środków publicznych jest określenie jasnych zasad i kryteriów, w oparciu o które oceniane są złożone projekty. Tylko w takich okolicznościach można podejmować sprawiedliwe rozstrzygnięcia – uważają przedstawiciele gmin i powiatów zrzeszonych w Śląskim Związku Gmin i Powiatów.

W ocenie Zarządu Związku w podjętych przez Prezesa Rady Ministrów decyzjach w zakresie podziału środków finansowych w ramach Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych, trudno wskazać jasne, merytoryczne i obiektywne przesłanki.

Samorządy lokalne w przyjętym stanowisko poza apelem o udostępnienie gminom i powiatom informacji dotyczącej wyników oceny zgłoszonych wniosków, wyraziły oczekiwanie, że taki sposób dzielenia środków publicznych nigdy już nie będzie miał miejsca.

„Stanowczo postulujemy również, aby w przyszłości przyznawanie tego typu wsparcia pochodzącego ze środków publicznych odbywało się w każdym wypadku na zasadach niebudzących wątpliwości i przy zachowaniu pełnej przejrzystości działania administracji publicznej. Tylko taki sposób redystrybucji środków nie będzie rodził podejrzeń co do natury zastosowanych przesłanek” – czytamy.

Czy wpływ miały sympatie polityczne?

Gazeta Wyborcza napisała artykuł, w którym zestawiła wpisy Michała Dworczyka, szefa KPRM, zarazem posła ziemi wrocławskiej z lipca, w którym wymieniał samorządy popierające Andrzeja Dudę, z listą gmin, które dostały pieniądze. GW dowodzi, że lista jest zaskakująco zbieżna. Zresztą zauważają to sami internauci komentujący pod postem Michała Dworczyka: