Śląskie spadło z pozycji lidera. PAS podsumowuje „Czyste Powietrze” w 2024 roku (grafiki)

Pomijamy galimatias, jaki pojawił się z końcem listopada 2024 roku w programie Czyste Powietrze. Został on zawieszony do 31 marca 2025. Niemniej Polski Alarm Smogowy zdołał pozyskać dane z wcześniejszych miesięcy i stworzył dzięki nim nowe zestawienie prezentujące najaktywniejsze gminy* w Programie Czyste Powietrze w roku 2024.

Największą aktywność w likwidacji starych kotłów na węgiel i drewno, czyli tzw. kopciuchów oraz poprawie efektywności energetycznej domów wykazały gminy z województwa mazowieckiego. W grupie najlepszych stu gmin aż 29 pochodzi z tego województwa. Na drugiej pozycji znalazło się woj. kujawsko-pomorskie (21 gmin), a na trzeciej woj. pomorskie (12 gmin). W 2024 roku liderami Programu Czyste Powietrze zostały gminy z woj. mazowieckiego: na pierwszym miejscu gmina Lutocin, pozycja druga: Zawidz, a na trzecim miejscu Potworów – dowiadujemy się z komunikatu PAS.

Śląskie spadło z pozycji lidera

Ciekawie wygląda porównanie rankingów z 2022 i 2023 oraz najnowszego z 2024 roku. Dużą zmianę odnotowano w aktywności gmin z województwa śląskiego. O ile w roku 2022 w pierwszej setce najaktywniejszych polskich samorządów znajdowało się aż 25 gmin z woj. śląskiego, liczba ta spadła do sześciu w 2023 i zaledwie czterech w 2024 roku.

Tym samym woj. śląskie w porównaniu do innych województw spadło z pierwszego miejsca aż na siódmą pozycję. Odmienna dynamika ma miejsce na Mazowszu: w 2022 roku w pierwszej setce znalazły się tylko dwie gminy, w 2023 liczba ta wzrosła do 18, a w 2024 roku Mazowsze wyszło na prowadzenie rankingu z aż 29 gminami – wskazuje Polski Alarm Smogowy.

Najaktywniejszymi gminami w woj. śląskim były Istebna, Węgierska Górka, Irządze, Miedźno czy Mykanów. Daleko w rankingu znalazł się między innymi Rybnik (1511 miejsce) oraz Katowice (2226 miejsce). Daleko także Chorzów (2036 miejsce), Zabrze (1998), Bytom (1586), Częstochowa (591) czy Bielsko-Biała (1429).

Dlaczego tak się stało? Wyjaśnienie ma Piotr Siergiej, rzecznik PAS.

Wydaje się, że ten spadek dynamiki wymiany starych kotłów w woj. śląskim można przypisać wyczerpaniu się wymian kotłów w gospodarstwach domowych, w których była ona względnie łatwa - czy to z powodu większej świadomości, czy też zaradności związanej, chociażby z możliwością samodzielnego wypełnienia wniosku – zauważa.

Jak dodaje, przykład woj. śląskiego pokazuje, że w miarę postępującego Programu Czyste Powietrze, gminy coraz częściej będą miały do czynienia z mieszkańcami wymagającymi zwiększonego wsparcia w wymianie kotła i dociepleniu domu. Stąd konieczność zaangażowania się gmin w system operatorów Programu Czyste Powietrze, jaki zamierza wdrożyć NFOŚiGW.

- Zawieszenie Programu Czyste Powietrze na jedną trzecią roku to około sto tysięcy niezłożonych wniosków o wymianę starego kotła. Takie działania oddalają nas od czystego powietrza. Bardzo wiele zależy od tego jak NFOŚiGW podejdzie do naboru wniosków po odwieszeniu Programu na początku kwietnia. Mamy duże zaległości, więc sposób w jaki prowadzony będzie nabór będzie weryfikacją i sprawdzianem obietnic Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska – mówi Piotr Siergiej.

Rybnik nadal liderem

PAS wskazuje jednak, że w rozszerzonym rankingu obejmującym cały dotychczasowy okres działania Programu Czyste Powietrze, najaktywniejsi okazali się mieszkańcy leżących pod Rybnikiem gmin Radlin i Jejkowice oraz podkrakowskiej gminy Igołomia-Wawrzeńczyce. Gminy z województwa śląskiego zajmowały wysokie pozycje w rankingu. W pierwszej trzydziestce wieloletniego podsumowania znalazło się aż 16 gmin z tego województwa.

Osobną analizowaną kategorią jest całkowita liczba złożonych wniosków do Programu w ciągu sześciu lat jego trwania. Rybnik jest miastem, w którym złożono najwięcej wniosków do Programu (7266), na drugiej pozycji znalazła się Częstochowa (4770) oraz Łódź na trzecim miejscu (3817). Spośród mniejszych miast najwyższą pozycję zajęła Pszczyna z aż 2771 wnioskami – to więcej niż np. Bydgoszcz, Poznań czy Wrocław. W rankingu zwraca również uwagę wysoka, 12. pozycja gminy Godów z woj. śląskiego, który jeszcze kilka lat temu plasował się w pierwszej dziesiątce najbardziej zanieczyszczonych miejscowości w Unii Europejskiej – dodaje Piotr Siergiej.

Najnowszy ranking obejmuje rok 2024 i jest dostępny na stronie polskialarmsmogowy.pl/ranking.

Zestawienie opracował Polski Alarm Smogowy na podstawie danych NFOŚiGW pozyskanych w ramach dostępu do informacji publicznej.

---

* Opublikowany ranking porównuje liczbę złożonych wniosków do liczby budynków jednorodzinnych w gminie.

** Ranking gmin utworzony został na podstawie dostarczonych przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej danych o liczbie wniosków do programu "Czyste Powietrze" złożonych przez właścicieli budynków jednorodzinnych w poszczególnych gminach. Ranking powstał na bazie liczby wniosków przyjętych w danym okresie. O pozycji gminy w rankingu decyduje wskaźnik, którego wartość wyznacza liczba wniosków złożonych z terenu danej gminy na 1000 budynków jednorodzinnych.