Sukcesja w firmie - czym jest i jak to zrobić

Sukcesja w firmie — definicja

Prawo dziedziczenia obejmuje wiele różnych aspektów. Dotyczą one zarówno życia prywatnego, jak i zawodowego. Właściciele firm muszą za życia zdecydować co stanie się z firmą po ich śmierci. Dlatego należy wyjaśnić pojęcie „sukcesja w firmie”.

Sukcesja w firmie polega na przekazaniu własności biznesu, a także wiedzy i władzy do rozporządzania nim, swojemu następcy. Innymi słowy, jest to następstwo prawne, które reguluje wstąpienie sukcesora w prawa i obowiązki właściciela firmy. Sukcesor to zatem spadkobierca firmy, który otrzymuje prawo do rozporządzania nią po śmierci właściciela. Warto zaznaczyć, że mówimy tu o przedsiębiorstwie rodzinnym, prowadzonym w formie działalności gospodarczej czy spółki cywilnej. Kto może zostać sukcesorem?

Kto zostaje sukcesorem a kto zarządza firmą do czasu załatwienia formalności spadkowych

Możliwych modeli sukcesji jest co najmniej kilka. Najczęściej w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej zostaje nim członek najbliższej rodziny. Jednak równie dobrze firma może stać się własnością całej rodziny. Jakie zatem modele sukcesji są możliwe?

Najczęstsze schematy sukcesji — kto zostaje sukcesorem:

• członek najbliższej rodziny
• rodzina, która może powołać menadżera zewnętrznego
• członek dalszej rodziny, mający doświadczenie w prowadzeniu firmy
• kilkoro następców
• wspólnicy, również niespokrewnieni
• menadżer, kierownik, lub grupa pracowników

Przy tym należy wspomnieć, że schematów, tudzież modeli sukcesji może być więcej. Firma po śmierci właściciela może także zostać wystawiona na sprzedaż, a majątek ze sprzedaży, który staje się spadkiem, podzielony na zasadzie dziedziczenia. Temat sukcesji nie powinien być ignorowany przez właściciela, gdyż może to powodować wiele problemów po jego śmierci. Do najczęstszych konsekwencji, jakie się z tym wiążą, należy brak środków do życia dla rodziny zmarłego, czy utrata pracy jego pracowników. Celem ułatwienia działania firmy rodzinnej po śmierci przedsiębiorcy jest powołanie jej zarządcy sukcesyjnego, który do czasu działu spadku przez spadkobierców, będzie zarządzał firmą. Jak powołać takiego zarządcę?

Jak powołać zarządcę sukcesyjnego

Przede wszystkim, najlepiej to zrobić jeszcze za życia właściciela. Aby to zrobić, on lub jego spadkobiercy, muszą powołać tymczasowego zarządcę firmy na wypadek jego śmierci. Przejmuje on obowiązki zmarłego przedsiębiorcy wynikające z prowadzonej przez niego działalności. Jednak należy zwrócić uwagę na kilka aspektów.

Po pierwsze, na powołanie zarządcy sukcesyjnego do prowadzenia firmy, muszą wyrazić zgodę spadkobiercy, którzy łącznie posiadają przynajmniej 85% udziałów w spadku. Po drugie taki zarządca sukcesyjny rozporządza firmą jedynie do momentu działu spadku przez spadkobierców. Co więcej, funkcję zarządcy sukcesyjnego nie może sprawować dłużej niż 2 lata po śmierci właściciela.

Zarządcę sukcesyjnego mogą także powołać spadkobiercy po śmierci przedsiębiorcy. Jednak nie później niż w terminie do dwóch miesięcy od jego zgonu. Po tym terminie spadkobiercy tracą możliwość powołania zarządcy sukcesyjnego. W przypadku spółek cywilnych z kolei zarządca sukcesyjny reprezentuje prawa spadkobierców wspólnika od dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego.

Warto także dodać, że na to stanowisko, przedsiębiorca może powołać tylko jedną osobę, która może pełnić ten obowiązek w jednym czasie. Jednak na wypadek, gdyby ten zrezygnował lub otrzymał prawomocne postanowienie o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej warto powołać drugą osobę.

Jak rozpocząć proces sukcesji w firmie

Proces sukcesji powinien być poprzedzony dokładną analizą struktury organizacyjnej. Właściciel wraz z ewentualnymi wspólnikami musi zastanowić się, jakie działania będą korzystne dla firmy po jego śmierci. Należy tu rozpatrzeć zwłaszcza różne aspekty na tle podatkowym, księgowym i finansowym. Te działania mają na celu zabezpieczenie jego majątku. Dzięki temu proces sukcesji sprawniej.

Forma prawna firmy a sukcesja

Nie bez znaczenia jest forma prawna firmy. Dotyczy to zwłaszcza firm prowadzonych w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. Spadkobiercy — członkowie rodziny nie nabywają automatycznie prawa do przedsiębiorstwa po śmierci przedsiębiorcy. Jednak nie tylko działalność gospodarcza jest zagrożona. Wspólnicy spółek cywilnych, którzy nie uwzględnili sposobu sukcesji w umowie spółki, mogą stracić firmę. Dlatego warto, by w umowie znalazły się zapisy o indywidualnych postanowieniach sukcesyjnych. Najłatwiej sprawa wygląda w przypadku spółek prawa handlowego, gdzie nadzór nad firmą sprawuje zarząd.

Kwestie ekonomiczne

Przejęcie majątku, w tym majątku firmy wiąże się z określonymi zobowiązaniami finansowymi. Przeprowadzając proces sukcesji, należy dokładnie wziąć pod uwagę wszystkie kwestie dotyczące finansów firmy. Dlatego warto wycenić cały majątek przedsiębiorstwa. Dzięki temu jego podział przy spłacaniu kredytobiorców będzie dużo łatwiejszy. Równie prostsze będzie znalezienie ewentualnego nabywcy firmy, który będzie gotów ją odkupić po śmierci właściciela.

Tekst konsultowała Kancelaria Prawa Spadkowego Katowice

Sukcesja firmy — uwagi końcowe

Warto wiedzieć, że spadkobiercy, którzy dziedziczą majątek przedsiębiorstwa, nie muszą odprowadzać podatku od spadków i darowizn, jeżeli tylko w terminie 6 miesięcy od nabycia do niego prawa zgłoszą ten fakt właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Termin 6 miesięcy liczony jest od momentu otrzymania orzeczenia sądu, stwierdzającego nabycie spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.