Windykacja: jak odzyskać dług?

Poniżej przedstawiony został sposób windykacji wierzytelności (długu), pozwalający odzyskać pieniądze od dłużnika. 

1. Krok pierwszy: wezwanie do zapłaty

W pierwszej kolejności warto podjąć próbę polubownego rozwiązania sprawy i skierować do dłużnika przedsądowe wezwanie do zapłaty. Obowiązujące przepisy nie regulują formy, w jakiej wezwanie może zostać wysłane. Wykonanie połączenia telefonicznego czy wysłanie e-maila do dłużnika może przynieść oczekiwany efekt, niemniej jednak dla celów dowodowych, na potrzeby ewentualnego procesu sądowego, dobrym rozwiązaniem jest pisemne wezwanie do zapłaty, wskazujące termin, w ciągu którego będziemy oczekiwać na spłatę zadłużenia. 

Dłużnicy nie są często świadomi konsekwencji prawnych, jakie wiążą się z niespłaceniem zobowiązań w terminie, dlatego można poinformować ich o zamiarze podjęcia dalszych kroków prawnych oraz następstwach, jakie będą się z tym wiązać. 

Przede wszystkim warto wskazać w wezwaniu wysokości naliczanych odsetek, w tym czy będą to odsetki ustawowe, odsetki ustawowe za opóźnienie, czy odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych. Pierwsze dwa rodzaje odsetek zostały uregulowane w kodeksie cywilnym. Trzeci natomiast wynika z ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych i na niego warto zwrócić szczególną uwagę.

Dlaczego?

Przede wszystkim z uwagi na fakt, że są one zdecydowanie korzystniejsze dla przedsiębiorcy.

Można także w wezwaniu domagać się od dłużnika rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Jest to prawo przedsiębiorcy (wierzyciela), który spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie, do żądania określonej kwoty pieniędzy. 

Wynoszą one odpowiednio:

Taka rekompensata przysługuje od każdej niezapłaconej wierzytelności lub części wierzytelności, jeżeli strony ustaliły w umowie, że świadczenie będzie spełniane w częściach. Wierzyciel może ją naliczyć, w przypadku braku terminowej zapłaty przez dłużnika, niezależnie od tego, czy faktycznie poniósł jakiekolwiek koszty. Możliwość naliczenia rekompensaty występuje zarówno w przypadku znacznego opóźnienia w zapłacie należności, jak też w sytuacji, gdy opóźnienie to jest niewielkie (nawet 1 dzień). Nie ma także kwoty minimalnej, od której rekompensata miałaby przysługiwać.

‼ Ważnym jest, aby wszelkich ustaleń z dłużnikiem dokonywać na piśmie. Taka forma zabezpiecza przed ewentualnym wycofaniem się z dokonanych ustaleń przez kontrahenta, ale także może stanowić pisemne uznanie długu (np. w razie chęci dłużnika rozłożenia długu na raty), co zdecydowanie uprości proces ściągania należności w razie skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

2. Krok drugi: postępowanie sądowe

Jeżeli polubowne metody odzyskiwania należności nie będą wystarczające, wówczas należy przejść do kolejnego etapu, jakim jest postępowanie sądowe. 

Przed wniesieniem pozwu do sądu warto zgromadzić wszelkie dokumenty, które mogą okazać się przydatne w sprawie. Będą to w szczególności: 

1) umowa zawarta z kontrahentem 

Warto dbać o to, by zawierane umowy miały formę pisemną i były podpisane przez obie zawierające ją strony, zgodnie z danymi zawartymi w KRS lub CEiDG, w szczególności danymi dotyczącymi reprezentacji danego podmiotu. Umowa może mieć charakter umowy ramowej, zlecenia bądź zamówienia. Powinno się unikać przyjmowania zleceń telefonicznych, za wyjątkiem sytuacji, w której umowa ramowa zawarta z kontrahentem przewiduje taki uproszczony sposób składania zamówień. Jednakże w takim przypadku dobrym rozwiązaniem jest każdorazowe uzyskiwanie potwierdzenia zamówienia przez klienta. Potwierdzenie takie powinno wskazywać zamówione materiały lub zamówioną usługę i ich cenę.

2) dowód spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego

Przez dowód spełniania wzajemnego świadczenia niepieniężnego należy rozumieć potwierdzenie skutecznego doręczenia kontrahentowi zamówionego materiału lub wykonania usługi. Taki charakter będzie miał np. dokument WZ, CMR list przewozowy oraz wszelkie protokoły wydania i odbioru towaru. W przypadku usług mogą to być protokoły odbioru wykonanych prac.

3) faktura VAT lub rachunek

Wystawioną fakturę VAT lub rachunek, należy doręczyć. Warto dbać o to, aby faktura lub rachunek zostały przez kontrahenta każdorazowo podpisane. 

4) dowód doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku

Dowód doręczenia faktury lub rachunku stanowić będzie w razie doręczenia za pośrednictwem operatora pocztowego - druk zwrotnego potwierdzenia odbioru, natomiast w razie doręczenia osobistego - podpis kontrahenta na fakturze.

Dzięki posiadaniu wskazanych dokumentów przedsiębiorca ma możliwość wystąpienia na drogę sądową w postępowaniu nakazowym. Oznacza to niższą aż o 75% opłatę sądową od pozwu oraz możliwość zabezpieczenia powództwa przez komornika niezwłocznie po wydaniu przez sąd nakazu zapłaty. W konsekwencji zwiększa to szansę na szybsze i skuteczniejsze odzyskanie należności. 

Oczywiście brak powyższych dokumentów nie przekreśla szansy na odzyskanie od dłużnika zaległej należności. Istotną konsekwencją będzie natomiast czas trwania postępowania. W przypadku postępowania nakazowego nakaz zapłaty stanowiący tytuł zabezpieczenia można uzyskać już po około 2 tygodniach od dnia wniesienia pozwu, tymczasem w trybie zwykłym czas konieczny do uzyskania prawomocnego wyroku to około 1 roku.

3. Krok trzeci: egzekucja komornicza

Postępowanie sądowe kończy się wydaniem orzeczenia, z którym możemy udać się do komornika, składając wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego lub wcześniej – w przypadku postępowania nakazowego – o wszczęcie postępowania zabezpieczającego. Komornik w toku postępowania podejmuje czynności zmierzające do wyegzekwowania od dłużnika zasądzonej przez sąd kwoty.

Jeżeli jednak okaże się, że zajęty przez komornika majątek dłużnika nie rokuje zaspokojenia egzekwowanych należności lub jeżeli wierzyciel wykaże, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swej należności, wówczas może on żądać zobowiązania dłużnika do złożenia wykazu majątku z wymienieniem m.in. rzeczy i miejsca, gdzie się znajdują, przypadających mu wierzytelności i innych praw majątkowych. Taki mechanizm umożliwia zdobycie wiedzy na temat składników majątku dłużnika, co z pewnością pomoże w odzyskiwaniu pieniędzy.

Warto także pamiętać, że niektóre przedmioty objęte są wspólnością ustawową małżeńską. W takim przypadku trzeba uzyskać klauzulę wykonalności przeciwko małżonkowi przedsiębiorcy. Pozwoli to na egzekwowanie należności z majątku objętego wspólnością majątkową. 

Na zakończenie podkreślić należy, iż bezskuteczność egzekucji nie musi automatycznie wiązać się z pozbawieniem wierzyciela szansy odzyskania swojej należności. Istnieją bowiem mechanizmy, z których można skorzystać w takiej sytuacji. W niniejszym artykule zostanie dla przykładu wskazanych jedynie kilka z nich. Przede wszystkim wierzyciel może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości swojego dłużnika lub jego restrukturyzację. Można również wytoczyć sprawę o pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej przez dłużnika na okres do 10 lat. W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością dalsze działania windykacyjne kierować można przeciwko członkom zarządu tych spółek. Dodatkowo dłużnicy powinni pamiętać o tym, że obowiązujące przepisy prawa przewidują sankcje karne dla osób, które nie wywiązują się ze swoich zobowiązań.

Niezależnie od wybranej ścieżki i podjętych działań, należy pamiętać, by na każdym etapie gromadzić dowody potwierdzające zasadność swoich roszczeń. Pozwoli to na łatwiejsze i sprawniejsze odzyskiwanie należności od nierzetelnych dłużników. Warto też nie zwlekać z decyzją i podjąć aktywne działania przeciwko dłużnikowi.