Zapomniane ulgi Polskiego Ładu. Pomogą Twojej firmie

Pakiet dla biznesu - bo tak nazwano obszerne propozycje nowych regulacji, których zamierzeniem było wsparcie przedsiębiorców w wychodzeniu na prostą po pandemii COVID-19 - podzielony został na cztery grupy ulg: ulgi na innowacje, ulgi na rozwój firmy, ulgi dla inwestora oraz repatriacja kapitału.

Pakiet dla biznesu

Ulgi na innowacje to proinwestycyjny system ulg podatkowych, czyli ulga B+R, na prototyp, na wsparcie innowacyjnych pracowników, na robotyzację i IP-Box. Ulgi na rozwój firmy to natomiast wsparcie dla ekspansji i rozwoju firm poprzez ulgi na IPO, Venture Capital, ulgę konsolidacyjną, na ekspansję, a także Estoński CIT. Do katalogu ulg dla inwestora zaliczono proinwestycyjne rozwiązania podatkowe, wspierające prowadzenie działalności gospodarczej: Centrum Obsługi Inwestora, Interpretację 590, Grupy VAT, rozwiązania dla holdingów i PGK. Pod nazwą repatriacja kapitału kryją się takie rozwiązania jak bezpieczny powrót kapitału, ulga na powrót, ryczałt dla nowych inwestorów, ulga na CSR i fundacje rodzinne.

Rozwiązań jak widać powyżej jest dużo. Część z nich to oczywiście jedynie “przypudrowanie” regulacji już obowiązujących (np. ulga B+R i Estoński CIT) lub wcześniej szeroko dyskutowanych (np. fundacje rodzinne), jednakże są też ulgi zupełnie nowe, które potencjalnie dla części przedsiębiorców mogą być interesujące.

Nie sposób omówić w krótkiej publikacji wszystkich propozycji, dlatego też poniżej zwięźle podsumowuję jedynie te ulgi, na które warto zwrócić uwagę. 

B+R i IP Box

Według jednego z ostatnich raportów Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR) na koniec 2020 r. w Polsce przeznaczono na badania i rozwój ponad 7,3 mld EUR. Był to wynik o 3,4% większy niż rok wcześniej i o ponad 540% większy niż w roku dołączenia do UE. W przeliczeniu na % PKB wydatki na B+R ukształtowały się na poziomie 1,4%, w porównaniu do 1,3% rok wcześniej i 0,5% w 2004 roku. Mimo tak dynamicznych wzrostów jeszcze sporo brakuje nam do wartości osiąganej przez Unię Europejską ogółem, która wyniosła 2,3%. Krajem UE, który – w przeliczeniu na % PKB – wydaje najwięcej na działalność badawczo-rozwojową jest Belgia (3,52%), Szwecja (3,51%) i Austria (3,22%). Z kolei państwem wydającym najwięcej w ujęciu nominalnym były Niemcy, które na B+R przeznaczyły w 2020 r. 105,6 mld EUR.

W sporządzanym cyklicznie rankingu Komisji Europejskiej - Europejskim Rankingu Innowacyjności - Polska zdobyła 0,31 pkt. co było czwartym najgorszym wynikiem spośród krajów UE i dziewiątym spośród wszystkich badanych krajów. W każdym obszarze rankingu Polska jest daleko za jego zwycięzcą – Szwajcarią – ale także za ogólnym wynikiem Unii Europejskiej. Powyższe dane dobitnie pokazują jak wiele pracy musi zostać jeszcze wykonane, aby nasza gospodarka i przedsiębiorstwa były innowacyjne, zwiększały nakłady na B+R i kreowały własność intelektualną (IP). Ulgi, których zamierzeniem była poprawa tego stanu rzeczy to działające od lat ulgi na działalność badawczo-rozwojową (od 2016 r.) oraz ulga IP Box (od 2019 r.).

Ulga na działalność badawczo-rozwojową (ulga B+R) to instrument umożliwiający ponowne odliczenie wartości kosztów poniesionych na działalność badawczo-rozwojową od podstawy opodatkowania i tym samym zmniejszenie należnego do zapłaty podatku dochodowego. Ulga ta obejmuje koszty poniesione i związane m.in. z badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi, jak np. wynagrodzeń pracowników wykonujących prace B+R czy ekspertyz. Dzięki niej koszt opracowania nowego towaru lub wdrożenia innowacji w firmie może być istotnie niższy, ponieważ odliczenie odbywa się dwukrotnie. Za pierwszym razem odliczane są koszty działalności badawczo-rozwojowej jako koszty uzyskania przychodu. W dalszej kolejności odlicza się dodatkowe 100% kosztów kwalifikowanych od obliczonej już podstawy opodatkowania, pomniejszając ją (a tym samym zmniejszając kwotę należnego podatku do zapłaty). Dzięki temu mechanizmowi każdy wydatek B+R jest liczony dwukrotnie jako koszt podatkowy.

Co istotne w rozliczeniu za 2022 r. możliwe będzie odliczenie aż 200% wartości wynagrodzeń pracowników zajmujących się działalnością B+R w firmie, co dodatkowo podnosi atrakcyjność tej ulgi. Dla nowo powstających podatników (np. startupów) przewidziano zwrot gotówkowy – jeśli kwota kosztów kwalifikowanych, które podlegają odliczeniu przewyższa kwotę osiągniętego dochodu lub podatnik poniósł stratę.

Ulga IP Box do tej pory była narzędziem komplementarnym z ulgą B+R. Polega ona na preferencyjnym opodatkowaniu dochodów z praw własności intelektualnej (IP), które podlegają ochronie prawnej (np. patent, autorskie prawo do programu komputerowego) i zostały wytworzone, rozwinięte lub ulepszone w ramach prowadzonej przez podatnika działalności B+R. Jeżeli firma w Polsce wytwarza własne IP, wówczas zyski, które z niej płyną są opodatkowane jedynie stawką 5%.

Do końca ubiegłego roku przedsiębiorcy nie mieli możliwości korzystania z obu ulg. Od 1 stycznia 2022 r. taka możliwość już istnieje. Dzięki niej potencjalnie pojawiła się zachęta do tworzenia i komercjalizacji innowacyjnych rozwiązań oraz do ich zarejestrowania w Polsce.

Ulga na prototyp

Z dniem 1 stycznia 2022 r. pojawiła się zupełnie nowa ulga, która stanowi niejako przedłużenie ulgi na działalność badawczo-rozwojową. Ulga na prototyp, która została oparta o rozwiązania francuskie, dotyczy produkcji próbnej i wprowadzenia na rynek nowego produktu. 

Nowa ulga polega na odliczeniu od podstawy opodatkowania kosztów próbnej produkcji nowego lub ulepszonego produktu lub wprowadzenia go na rynek. Przedsiębiorca z tytułu ulgi na prototyp zyska możliwość odliczenia dodatkowych 30 proc. wydatków od podstawy opodatkowania (nie więcej jednak niż 10 proc. dochodu). Czyli za każdą złotówkę wydaną na opracowanie prototypu dochód firmy zmniejszy się o 1,30 zł. Pozwoli to taniej wytworzyć prototyp, a następnie wdrożyć wynalazek do produkcji.

Odliczeniu podlegają wydatki na m.in. rozruch technologiczny produkcji stanowiący efekt prac B+R przeprowadzonych przez przedsiębiorcę, zakup maszyn niezbędnych do uruchomienia produkcji próbnej nowego produktu, koszty ich ulepszenia i dostosowania.

Wsparcie zatrudnienia innowacyjnych pracowników

Z ulgi na zatrudnienie innowacyjnych pracowników mogą od stycznia 2022 r. skorzystać firmy, które prowadzą działalność B+R i zatrudniają pracowników do jej wykonywania. Jest ona skierowana do przedsiębiorców, którzy w roku podatkowym ponieśli stratę, lub których wysokość osiągniętego dochodu nie pozwala na odliczenie kosztów kwalifikowanych w ramach ulgi na działalność B+R.

Przedsiębiorcy, którzy są płatnikami PIT mogą pomniejszyć zaliczki na podatek dochodowy pobrane od dochodów z tytułu stosunku pracy czy też wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło w przypadku, gdy ich pracownik/usługodawca jest bezpośrednio zaangażowany w działalność B+R. Warunkiem jest udział danego pracownika w pracach B+R przez co najmniej 50% swojego czasu pracy w danym miesiącu. 

Ulga na robotyzację

W ostatnich latach obserwujemy systematyczny wzrost rynku robotów w Polsce. W 2016 r. gęstość robotyzacji (liczba robotów przemysłowych na 10 000 zatrudnionych) w Polsce była na poziomie 32, natomiast obecnie jest to już 46. Niestety według danych Międzynarodowej Federacji Robotyki wartość ta mimo wzrostów znacząco odbiega nie tylko od średniej unijnej, ale i od średniej w innych krajach naszego regionu (np. w Czechach czy na Węgrzech).

Ulga na robotyzację przemysłową to jedna z propozycji rozwiązania problemu, który przedsiębiorcy odczuwają coraz bardziej – zapewnienia odpowiedniej liczby pracowników. Już dziś firmy zmagają się z problemem braku pracowników, a w 2030 roku braki kadrowe mają wynieść około 2 mln osób.

Obowiązująca od 2022 r. ulga na robotyzację przemysłową jest skierowana do firm, które chcą usprawnić produkcję przez zastosowanie robotów przemysłowych. Ulga ta pozwala odliczyć koszty zakupu robotów przemysłowych i ich wdrożenia w procesach produkcyjnych.

Każda firma, która zakupi i zainstaluje robota przemysłowego ma możliwość odliczenia od podatku 50% kosztów kwalifikowanych związanych z tą inwestycją. Odliczenie będzie dotyczyć kosztów już wcześniej zaliczonych do kosztów uzyskania przychodu, więc wydatek ten będzie odliczony dwukrotnie.

Do kosztów kwalifikowanych, które mogą podlegać odliczeniu, zaliczają się zakup lub leasing fabrycznie nowych robotów, a także zakup oprogramowania, osprzętu, sprzętu BHP i niezbędnych szkoleń i certyfikatów dla pracowników firmy wyznaczonych do obsługi robota przemysłowego.

Ulga Venture Capital

Kolejną zachętą, która według założeń miała pomóc w restarcie polskiej gospodarki są preferencje podatkowe dla inwestowania w start-upy za pośrednictwem funduszy Venture Capital. Zaproponowane rozwiązanie zostało wypracowane w porozumieniu z PFR Ventures i bazuje na na zachętach podatkowych funkcjonujących już w wielu krajach europejskich. Ma ono przyczynić się rozwoju polskiego rynku startupów i zwiększenia zaangażowania inwestorów prywatnych.

Obowiązująca od stycznia 2022 roku ulga Venture Capital (VC) to ulga podatkowa dla osób fizycznych. Dotyczy zarówno inwestycji bezpośrednich w fundusze VC jak i koinwestycji z funduszami VC, o ile co najmniej część środków funduszu pochodzi ze środków europejskich, niemających charakteru bezzwrotnego.

W ramach tej ulgi podatnik ma możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania kwoty 50% wydatków poniesionych na inwestycję, jednakże do wysokości nieprzekraczającej 250 tys. zł w roku podatkowym. 

Ulga na ekspansję

Ulga na ekspansję to możliwość dodatkowego odliczenia kosztów, które musi ponieść przedsiębiorstwo, aby rozszerzać swoje rynki zbytu, w tym zagraniczne. Wydatki na ekspansję biznesu mogą zostać odliczone 2 razy – raz jako koszty uzyskania przychodów, drugi raz w ramach ulgi – przy czym dla celów proponowanej ulgi odliczeniu może podlegać aż 1 mln zł. Jedynym warunkiem jest wzrost sprzedaży danego produktu w ciągu dwóch lat.

Preferencja dotyczy wydatków m.in. na uczestnictwo w targach, działania promocyjno-informacyjne, przygotowanie dokumentacji niezbędnej do przystąpienia do przetargu. Głównym celem tej ulgi jest możliwość dodatkowego odliczenia wartości wydatków, które są związane ze zwiększeniem przychodów ze sprzedaży produktów.

Ulga na IPO

W 2021 r. na Giełdzie Papierów Wartościowych odbyło się 48 debiutów: 16 na głównym rynku oraz 32 na NewConnect. Na dużym parkiecie pojawiło się najwięcej spółek od 2016 r., na małym najwięcej od 2013 r. Zdaniem Ministerstwa Finansów rozwój rynku kapitałowego jest podstawą rozwoju przedsiębiorczości, dlatego też zdecydowano się na podatkowe zachęty zarówno dla podmiotów wchodzących na giełdę, jak i inwestujących w giełdowych debiutantów.

Ulga na IPO dla emitenta to możliwość uwzględnienia w rachunku podatkowym 150 proc. wydatków bezpośrednio związanych z wejściem na giełdę (m.in. przygotowanie prospektu emisyjnego, opłaty notarialne, sądowe, skarbowe i giełdowe). W przypadku usług doradczych, prawnych i finansowych, bezpośrednio związanych z emisją, odliczenie przysługuje do maksymalnej wysokości 50 proc. wydatków, nie więcej jednak niż 50 tys. zł netto.

Ulga na IPO dla inwestora indywidualnego to zniesienie obowiązku zapłaty podatku od zysku ze sprzedaży akcji zakupionych w ramach IPO. Warunkiem braku 19 proc. tzw. podatku Belki jest konieczność zachowania akcji przez 3 lata.

Ulga konsolidacyjna

Ulga konsolidacyjna jest skierowana do polskich firm, które planują ekspansję gospodarczą poprzez nabywanie udziałów i akcji. Polega ona na umożliwieniu odliczenie od podstawy opodatkowania w CIT wydatków związanych z nabyciem udziałów (akcji) w spółkach posiadających osobowość prawną – zarówno polskich jaki i zagranicznych.

W ramach tej ulgi podatnik – oprócz zaliczenia wydatków związanych z akwizycją innej spółki do swoich kosztów uzyskania przychodów – będzie dodatkowo mógł odliczyć równowartość tych kosztów od podstawy opodatkowania w podatku dochodowym. Odliczenie wydatków związanych z akwizycją innej spółki będzie przysługiwać podatnikowi w roku podatkowym, w którym zostaną przez niego nabyte udziały (akcje) tej spółki. Odliczenie będzie dotyczyć kwoty wydatków związanych z nabyciem udziałów (akcji) spółki faktycznie poniesionych przez podatnika w roku podatkowym. Maksymalna wysokość tego odliczenia jest jednak limitowana i wynosi maksymalnie 250 000 zł.

Ulga pozwala również na dodatkowe odliczenie wydatków poniesionych bezpośrednio na nabycie udziałów w spółce kapitałowej (wydatki na obsługę prawną, wycenę, sporządzenie planów połączenia, audyt, podatki, itp.).

Czy i co wybrać?

Dotychczasowe doświadczenia i analizy dobitnie pokazują, że bilans Polskiego Ładu dla biznesu jest ujemny. Jest to w mojej ocenie dodatkowy argument dla każdego przedsiębiorstwa na pogłębioną analizą planów inwestycyjnych i rozwojowych pod kątem możliwości wykorzystania dostępnych ulg. W dobie niepewności prowadzenia biznesu, rosnących kosztów i wzrastającego fiskalizmu rezygnowanie z dostępnych ulg to nie tylko potencjalnie utracone korzyści, ale wręcz poddanie się bez walki.