Czy powstanie autostrada A4 Bis?

Autostrada A4 bis, która miałaby stanowić południową obwodnicę Aglomeracji Śląskiej, pojawia się w różnego rodzaju planach pomysłach od dekad. Rozwój gospodarczy województwa śląskiego pokazał, że nawet autostrada A4 w obecnym kształcie jak i Drogowa Trasa Średnicowa nie rozwiązują problemów komunikacyjnych na linii ze wschodu na zachód województwa. Autostrada A4 na odcinku katowickim jest już praktycznie zapchana. Dobowe stężenia ruchu sięgają 100 000 pojazdów.

Wydawałoby się, że problem mogłaby rozwiązać kolejna autostrada czy droga klasy ekspresowej w południowej części aglomeracji. Nie brak głosów, na przykład w stolicy województwa, że droga przydałaby się bardzo:

- Biorąc pod uwagę ilość pojazdów codziennie wjeżdżających, ale i przejeżdżających przez Katowice taka obwodnica byłaby oczekiwana. Realizacja obwodnicy od południa Katowic z pewnością wpłynęłaby na ograniczenie ruchu w samych Katowicach, w tym także na autostradzie A4, co zgłaszane było przy przygotowywaniu planów transportowych zarówno na szczeblu wojewódzkim, jak również rządowym – mówiła nam Ewa Lipka, rzecznik UM Katowice.

Tematem zajął się Urząd Marszałkowski w Katowicach.

- Idea budowy południowej, autostradowej obwodnicy aglomeracji katowickiej powstała w latach 80-tych XX wieku i była wpisana w ówczesne opracowania studialne. Budowa obwodnicy autostradowej Metropolii Górnośląskiej (A4”) została zapisana, jako postulowana, w Strategii Rozwoju Systemu Transportu Województwa Śląskiego z 2014 r., a następnie przeniesiona do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego 2020+ - informuje Sławomir Gruszka, rzecznik Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach.

W 2019 r. zlecono Przedsiębiorstwu Projektowo – Usługowemu „INKOM” opracowanie „Koncepcji przebiegu autostrady A4 bis w ujęciu wariantowym”.

- Zlecenie tego opracowania eksperckiego było wynikiem wstępnej analizy zgłoszonych wniosków w ramach etapu zawiadomienia o przystąpieniu do zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa – wyjaśnia Gruszka.

A4 Bis - cztery warianty

Obszerny dokument zawiera aż cztery warianty proponowanej trasy biegnącej ze wschodu na zachód województwa. Jest też wstępnie o szacowany koszt każdego wariantu sięga od około 5 do około 6,5 miliarda złotych. Opracowanie wraz z mapami otrzymaliśmy od radnego gminy Wyry Marka Gołosza, który żywo zainteresował się tematem po artykule Gazety Wyborczej z 2019 roku o tym, że Urząd Marszałkowski zlecił opracowanie koncepcji A4Bis. Powód zainteresowania jest jasny – trzy z czterech wariantów autostrady biegnie przez Wyry.

Kliknij i zobacz mapę w większym rozmiarze

A4 Bis - wariant I (długość 55,6 km, koszt 5,282 mld zł)

Wariant nr 1 liczy 55,6 km. Jego początek zaznaczono w Żernicy, gdzie miałby się łączyć węzłem z A4. Dalej trasa omija tereny otuliny Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich” i w Nieborowicach przecina DK 78. Zaprojektowano tu węzeł. W rejonie miejscowości Kuźnia Nieborowicka trasa wariantu I krzyżuje się bezkolizyjnie i bez włączeń z DW 921 a w rejonie miejscowości Krywałd krzyżuje się także bezkolizyjnie i bez włączeń z DP29825 - ul. Feliksa Michalskiego. Dalszy przebieg trasy zlokalizowano na terenach leśnych, omijając lokalną zabudowę mieszkaniową. W miejscowości Szczygłowice trasa krzyżuje się z dwutorową zelektryfikowaną linią kolejową.

Po minięciu miejscowości Szczygłowice trasa zmienia kierunek przebiegu na wschód - zachód. Do skrzyżowania z autostradą A1 w miejscowości Dębieńsko biegnie przez tereny pól, łąk i nieużytków, częściowo przez tereny zalesione. Na skrzyżowaniu z autostradą A1 zaprojektowany zostanie węzeł „Dębieńsko”. Autorzy uważają, że „w związku z brakiem możliwości zapewnienia odległości zgodnej z wytycznymi pomiędzy węzłem istniejącym a nowoprojektowanym, należy zaprojektować węzeł zintegrowany łącząc oba węzły jezdniami zbierająco – rozprowadzającymi równoległymi do trasy A4 BIS.”

Za węzłem „Dębieńsko” trasa A4 BIS przebiega przez tereny pól i lasów do miejscowości Pelcówka, gdzie likwidacji ulegnie kilka zabudowań. Trasa krzyżuje się w tej miejscowości bezkolizyjnie i bez włączeń z DW 925. W miejscowości Pelcówka następuje wyłączenie niezależnego przebiegu wariantu IA.

W dalszym przebiegu trasa zmienia kierunek na północno – południowy, przecinając tereny leśne i omijając lokalną zabudowę mieszkalną okolic Orzesza. Następnie dociera do Łazisk Średnich, gdzie krzyżuje się z DK 81 poprzez projektowany węzeł autostradowy „Łaziska”. Za węzłem „Łaziska” trasa zmienia kierunek na wschód – zachód i do miejscowości Wyry przebiega przez tereny nieużytków oraz tereny zalesione. Lokalnie występują kolizje z zabudową mieszkaniową. W rejonie południowej części miejscowości Łaziska Średnie trasa zmienia kierunek na północ – południe, omijając miejscowość Wyry po stronie zachodniej. Na odcinku tym występują tereny pól, łąk oraz nieużytków. Po ominięciu miejscowości Wyry trasa dochodzi do DW 928, którą przekracza bezkolizyjnie i bez włączeń. Dalszy przebieg do skrzyżowania z DK 44 zlokalizowany jest na terenach pól i łąk. Na tym odcinku nie występują kolizje z lokalną zabudową. Na skrzyżowaniu z DK 44 zostanie zaprojektowany węzeł autostradowy „Wilkowyje”. Od węzła „Wilkowyje” do węzła „Czułów” na skrzyżowaniu z DK 86 trasa A4 BIS przebiega przez tereny leśne. Za węzłem „Czułów” trasa biegnie dalej przez tereny leśne aż do skrzyżowania z drogą ekspresową S1. Na tym odcinku w miejscowości Ławki występuje kilka kolizji z lokalną zabudową. Na skrzyżowaniu z S1 zaprojektowany zostanie węzeł „Kosztowy II”. Trasa włączy się ponownie do A4 poprzez projektowany węzeł „Mysłowice Dziećkowice”, zlokalizowany około dwóch km w kierunku Krakowa za PPO „Brzęczkowice”.

Autorzy zwracają uwagę, że „brak możliwości uzyskania wymaganych przepisami odległości pomiędzy węzłami „Kosztowy II” oraz „Mysłowice Dziećkowice” powoduje konieczność zaprojektowania jezdni zbierająco – rozprowadzających równoległych do trasy autostrady A4 BIS tworząc kolejny węzeł zintegrowany. Drogi poprzeczne o charakterze lokalnym oraz drogi powiatowe i wojewódzkie krzyżujące się z trasą A4 BIS nie będą miały włączeń do autostrady. Połączenia między terenami przeciętymi przez pas projektowanej autostrady zapewni sieć dróg serwisowych i dojazdowych zlokalizowana wzdłuż trasy autostrady, które będą się włączały do dróg wyższych klas krzyżujących się bezkolizyjnie z przebiegiem A4 BIS.”

Warto zapamiętać, że powyżej opisane zasady dotyczące dróg powiatowych i wojewódzkich oraz dróg dojazdowych i serwisowych obowiązują także dla wariantów IA, II i III.

Mapa z zaznaczonymi konfliktami z istniejącymi drogami. Tutaj w większym rozmiarze

A4 Bis - wariant IA (długość 53,3 km, koszt 5,063 mld zł)

Wariant IA w pierwszych 20 km pokrywa się z przebiegiem wariantu I. Począwszy od km 20 + 097,47 przebiega niezależnym śladem na kierunku wschód – zachód do skrzyżowania z DW 927 przez tereny pól, łąk, nieużytków i tereny leśne. Drogę wojewódzką DW 927 przekracza bezkolizyjnie, bez włączeń. Na krótkim odcinku zmienia kierunek na północ – południe i w rejonie miejscowości Leśna Bryza powraca do kierunku wschód – zachód. Na tym odcinku przecina tereny pól i łąk oraz tereny zalesione, dochodząc do skrzyżowania z DK 44 (ul. Gliwicka). W miejscu skrzyżowania zostanie zaprojektowany węzeł autostradowy „Mikołów Północ”. Na odcinku od 20 + 097,47 do węzła z DK44 nie występują kolizje z lokalną zabudową.

Po minięciu skrzyżowania z DK44 trasa A4 BIS przebiega po północnej stronie miejscowości Reta. Oś trasy wpisuje się w pas terenu częściowo wolny od lokalnej zabudowy, przebiegając przez pola, łąki oraz tereny zalesione. W kilku miejscach występują kolizje z lokalną zabudową, wynikające z konieczności zachowania parametrów geometrycznych osi trasy – dopuszczalne wielkości promieni łuków poziomych. Wyżej opisany odcinek przebiega w całości na kierunku wschód – zachód po północnej stronie Mikołowa, dochodząc do skrzyżowania z DK81. W miejscu skrzyżowania zostanie zaprojektowany węzeł autostradowy „Mikołów Kamionka”.

Za węzłem trasa A4 BIS w wariancie IA zmienia kierunek przebiegu na północ – południe. Przebiega przez pola, łąki i nieużytki oraz częściowo przez tereny zalesione. Z uwagi na intensywną zabudowę w tym rejonie wykorzystuje w maksymalnym stopniu wolne przestrzenie pomiędzy obszarami lokalnej zabudowy. Powyższe powoduje powstanie w kilku miejscach kolizji z tą zabudową oraz znaczne zbliżenia do zabudowy istniejącej. Niezależny od wariantu I przebieg odcinka wariantu IA kończy się w km 39 + 012,47. Dalszy przebieg wariantu IA pokrywa się dokładnie z przebiegiem wariantu I.

A4 Bis - wariant II (długość 61,1 km, koszt 5,804 mld)

Początek wariantu II przyjęto na wyłączeniu z istniejącej autostrady A4 w rejonie węzła „Ostropa”, który ulegnie przebudowie. Przez 13,7 km trasa przebiega w granicach terenów Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”.

Trasa wariantu II od początku opracowania przebiega na kierunku północ – południe przecinając tereny pól, łąk i krótkie odcinki terenów leśnych. Omija Nieborowice i Kuźnia Nieborowicka po stronie zachodniej dochodząc do skrzyżowania z DK 78 (ul. Rybnicka). Na tym skrzyżowaniu zostanie zaprojektowany węzeł autostradowy „Kuźnia Nieborowicka”. Po minięciu węzła trasa w dalszym ciągu przebiega na kierunku zbliżonym do północ – południe po terenach pól, łąk oraz nieużytków i na krótkim odcinku po terenach leśnych. W rejonie km 12 + 350 przecina wiązkę torów kolejowych, zmieniając kierunek przebiegu na południowo – wschodni. W rejonie km 13 + 500 trasa krzyżuje się bezkolizyjnie i bez włączeń z DW 924 (ul. Gliwicka).

Po minięciu skrzyżowania z DW 924 trasa wpisuje się w niezabudowany pas terenu w północnej części Czerwionki – Leszczyn. Następnie omija tereny hałd i dochodzi bez kolizji z zabudową do autostrady A1 w miejscu istniejącego węzła „Dębieńsko”. Węzeł musiałby być przebudowany. Dalszy przebieg za węzłem z A1 wpisuje się w tereny leśne, omijając Jaśkowice po stronie południowej i dochodząc do Orzesza. Trasa krzyżuje się tutaj bezkolizyjnie i bez włączeń z DW925 (ul. Rybnicka). Ścisła zabudowa tej części Orzesza oraz brak innego możliwego do wykorzystania korytarza dla przebiegu autostrady powoduje konieczność wyburzenia kilkunastu budynków mieszkalnych i gospodarczych. Dalszy przebieg zlokalizowany jest na terenach pól i łąk oraz na terenach leśnych. Trasa dochodzi do skrzyżowania z DK81 w południowej części Łazisk Górnych. Na skrzyżowaniu z DK81 zostałby zaprojektowany węzeł autostradowy „Łaziska”.

Po minięciu skrzyżowania z DK81 trasa wpisuje się w pas terenu wolny od zabudowy, przebiegając przez tereny pól, łąk i nieużytków oraz częściowo przez tereny leśne i dochodzi do skrzyżowania z DW 928 (ul. Pszczyńska). Trasa A4 BIS przekracza DW928 bezkolizyjnie i bez włączeń. W rejonie km 32 + 200,00 oś trasy zmienia kierunek na północno – wschodni omijając po stronie wschodniej miejscowość Wyry. Przebiega w tej części przez tereny pól, łąk i nieużytków, dochodząc do skrzyżowania z DK44. Na tym odcinku występuje kilka kolizji z lokalną zabudową. Na skrzyżowaniu z DK44 zostanie zaprojektowany węzeł autostradowy „Wilkowyje”. Za węzłem trasa zmienia kierunek przebiegu na wschód – zachód. Przebiega przez tereny leśne oraz pola i łąki, omijając lokalna zabudowę miejscowości Czułów. W rejonie km 44 + 850 trasa krzyżuje się bezkolizyjnie i bez włączeń z DK81. W rejonie km 47 + 0,00 trasa wpisuje się w przebieg istniejącej drogi ekspresowej S1. W miejscu włączenia zostanie zaprojektowany węzeł „Wygorzele”. Przebieg po istniejącej trasie S1 kończy się w km 54 + 100,00. Wyłączenie zostanie zaprojektowane w formie węzła autostradowego „Kosztowy II”, który będzie obsługiwał trasę S1, Wschodnią Obwodową GOP oraz autostradę A4 BIS.

Za węzłem „Kosztowy II’ trasa A4 BIS przebiega przez tereny lasów, pól, łąk i nieużytków, wpisując się w pas terenu wolny od zabudowy. Włączenie do istniejącej autostrady A4 nastąpi poprzez nowy węzeł „Mysłowice Dziećkowice”.

A4 Bis - wariant III (długość 69,1 km, koszt 6,564 mld zł)

Przebieg autostrady A4 BIS w wariancie III zaprojektowano przy założeniu eliminacji kolizji z obszarami górniczymi KWK Szczygłowice i KWK Dębieńsko. Założenie powyższe spowodowało konieczność zlokalizowania osi trasy na początkowym odcinku na kierunku północ – południe i w konsekwencji znaczną kolizję z terenami Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”.

Początek wariantu zlokalizowano jak w wariancie II na wyłączeniu z istniejącej autostrady A4, gdzie przyjęto kilometr 0 + 0,00. Do km 8 + 300,00 przebieg trasy wariantu III pokrywa się dokładnie z przebiegiem wariantu II. Od km 8 + 300,00 trasa wariantu III zmienia kierunek przebiegu na południowo – zachodni, omijając granice obszaru górniczego KWK Szczygłowice. W dalszym przebiegu od miejscowości Wilcza do miejscowości Przegędza zmienia kierunek na północ – południe. W Wilczej przecina trzy drogi lokalne oraz powoduje konieczność likwidacji kilku zabudowanych posesji. Dalszy przebieg wpisuje się w pasy terenu wolne od zabudowy zlokalizowane na terenie pól, łąk i lasów. Newralgicznym punktem na trasie wariantu III jest Kamień (który nie wiedzieć czemu nazwany jest miejscowością, a to dzielnica Rybnika), gdzie jedyny możliwy przebieg wpisuje się w pobliże terenów zabudowanych, powodując konieczność likwidacji kilku posesji. Po minięciu Kamienia trasa dochodzi do skrzyżowania z DW 925, którą przekracza bezkolizyjnie i bez włączeń. Po minięciu skrzyżowania z DW 925 trasa zmienia kierunek przebiegu na wschód – zachód. Omija tereny zabudowane w Przegędzy i biegnie przez tereny częściowo zalesione oraz pola i łąki do skrzyżowania z istniejącą autostradą A1. W miejscu skrzyżowania zostanie zaprojektowany węzeł autostradowy „Czerwionka Leszczyny”. Za węzłem kierunek przebiegu trasy zmienia się północ – południe a następnie na wschód – zachód. Trasa przebiega przez tereny pól, łąk i nieużytków. Na odcinku tym występuje konieczność wyburzenia kilku obiektów w rejonie skrzyżowania z DW925 (ul. Główna). Trasa A4 BIS krzyżuje się z DW925 bezkolizyjnie i bez włączeń. Niezależny w stosunku do wariantu II przebieg autostrady A4 BIS w wariancie III kończy się w kilometrze 30 + 200,00. Dalszy przebieg wariantu III pokrywa się dokładnie z przebiegiem wariantu II. Trasa włączyłaby się do A4 również poprzez węzeł „Mysłowice Dziećkowice”.

Mapa z obszarami górniczymi. Tutaj w większym rozmiarze

Który wariant A4 Bis jest najlepszy

Według autorów opracowania najlepszy wydaje się wariant I, ewentualnie IA, który jednak mógłby budzić protesty w związki z „mogącymi budzić kontrowersje - rozwiązaniami infrastrukturalnymi w rejonie rezerwatów „Dolina Jamny” oraz „Wzgórze Kamionka” na terenie Mikołowa”. Autorzy sugerują jednak, aby wybór rozwiązania docelowego wesprzeć dalszymi pracami projektowymi wzbogaconymi o szczegółowe analizy możliwości trasowania „średnicowego” przebiegu wariantów W I oraz W IA na ok. 10 kilometrowym „śródmiejskim” odcinku Mikołowa z wykorzystaniem potencjalnych rozwiązań tunelowych.

Opracowanie o A4 Bis - wątpliwości merytoryczne

Trudno powiedzieć, ile dokument jest wart. Trzy przykłady: autorzy piszą, że droga miałaby przebiegać, w zależności od wariantu, przez tereny gmin Gliwice, Sośnicowice, Knurów, Gierałtowice, Łaziska Górne, Wyry, Mikołów, Katowice, Mysłowice, podczas kiedy analiza dokładna wariantów pokazuje jeszcze dwie gminy: Czerwionkę – Leszczyny i Rybnik. Drugi przykład: w każdym wariancie znajdują się między innymi zaznaczone miejsca kolizji z obecnymi drogami czy torami kolejowymi, są też zaznaczone obszary czynnej eksploatacji górniczej, po których droga miałaby przebiegać. Tyle, że autorzy do czynnych kopalń zaliczyli Dębieńsko, które zostało zamknięte w 2000 roku... Autorzy pisali też o miejscowości Kamień, a chodziło o dzielnicę Rybnika o tej nazwie.

A4 Bis - czy droga ma szansę powstać

Od razu można sobie zadać pytanie czy dzisiaj są takie pieniądze w kraju na zupełnie nową drogę. Przypomnijmy, jest tu mowa o około 5 - 6 mld zł w zależności od wariantu, ale wg cenników z 2019 roku. W nieoficjalnych rozmowach w Katowicach dowiedziałem się, że z uwagi na koszty nie ma szans na realizację tej trasy. Zresztą, nie tylko z powodu pieniędzy. Również z racji spodziewanych protestów społecznych wynikłych na przykład z konieczności wyświetlania ludzi, wyburzania budynków, wchodzenia w tereny cenne przyrodniczo.

Urząd Marszałkowski w Katowicach też niespecjalnie chwali się opracowaniem.

- Koncepcja nie jest dokumentem regionalnym, stanowiącym podstawę do prowadzenia polityki transportowej województwa, a jedynie opracowaniem eksperckim, sporządzonym na potrzeby zmiany Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego 2020+. Opracowanie zostało również przekazane do wykorzystania w pracach nad Aktualizacją Strategii Rozwoju Systemu Transportu Województwa Śląskiego – mówi rzecznik Marszałka.

Budową autostrad w Polsce zajmują się Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad oraz prywatne firmy - koncesjonariusze. Jaki stosunek do A4 Bis ma GDDKiA? Wysłaliśmy pytania, czekamy na odpowiedzi. Jeśli je otrzymamy, wrócimy do tematu. Póki co wiadomo na pewno, że takiej drogi nie ma w bliższych ani dalszych planach Dyrekcji.

Czy autostrada A4 Bis jest potrzebna?