Program Czyste Powietrze do poprawy. Rząd szuka stabilnych źródeł finansowania i większej efektywności

O tym, że rządowy program Czyste Powietrze znalazł się na skraju bankructwa Polski Alarm Smogowy i Fundacja Instrat informowały niespełna miesiąc temu. Aktywiści wystosowali w tej sprawie apel do premiera Donalda Tuska. Postulowali w nim o jak najszybsze przeznaczenie części zaliczki z RePower EU na odzyskanie płynności finansowej programu. 

Zaległości w programie wówczas szacowano na 300 mln zł, a każdy kolejny tydzień zwłoki oznaczał dodatkowe 100 mln zł. <<PAS do premiera: Czyste Powietrze na skraju bankructwa. "Co tydzień 100 mln zł długu">>.

Jak wyjaśnia Ministerstwo Klimatu i Środowiska, wstrzymanie wypłat było spowodowane brakiem zapewnienia finansowania programu przez poprzednią ekipę rządzącą. Teraz nowy rząd na poważnie bierze się za poprawki w programie.

W ostatnich dniach stycznia zostały wznowione wypłaty. Jak informuje MKiŚ, w najbliższym czasie finansowanie programu Czyste Powietrze będzie się odbywać ze środków Krajowego Planu Odbudowy, a także pieniędzy z Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko. Jednocześnie resort rozpoczął rozmowy o innych stabilnych źródłach finansowania, by program mógł działać bez zakłóceń - donosi agencja Newseria Biznes.

PAS: program Czyste Powietrze wymaga ciągłych reform

Andrzej Guła z Polskiego Alarmu Smogowego podkreśla, że program Czyste Powietrze jest programem żywym i wymaga ciągłych reform.

Jedną z takich reform, o które apelujemy od dłuższego czasu, jest szybsza i sprawniejsza obsługa beneficjentów przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska, żeby beneficjenci nie oczekiwali miesiącami na wypłatę środków finansowych, żeby ograniczyć do minimum biurokrację. Wtedy będziemy mogli realnie myśleć o dużo większej dynamice w programie Czyste Powietrze – mówi w rozmowie z Newserią.

Czyste Powietrze - nie tylko wymiana kopciuchów

Między 2018 a 2023 rokiem liczba wniosków o dofinansowanie wymiany przestarzałych źródeł ogrzewania oraz inwestycji w termomodernizację budynku przekroczyła 754 tys. Do wymiany pozostało jeszcze około 2,7 mln kotłów. Ubiegły rok był dla programu rekordowy – wpłynęło 217 tys. Był to pierwszy rok, w którym program zaczął wspierać nie tylko wymianę kopciuchów, ale też kompleksową termomodernizację. 70 proc. wniosków obejmowało dopłaty do takich inwestycji, w tym 58 proc. dotyczyło kompleksowej termomodernizacji.

– Propozycja uwarunkowania dotacji od inwestycji termomodernizacyjnej dotyczy wyłącznie tych gospodarstw domowych, które mają niższe dochody. Tam zdarzały się przypadki, że nieuczciwe firmy montowały pompy ciepła w domu, który nie nadawał się do takiej instalacji, czyli w domu, który był słabo docieplony, który był „wampirem energetycznym”. Efekty tego są takie, że ci ludzie zamiast obniżenia rachunków za energię będą płacić wysokie koszty za energię elektryczną. Pamiętajmy, że pompa ciepła jest dobrym rozwiązaniem, ale wymaga odpowiedniego standardu energetycznego domu, dlatego też nie nadaje się do domu, który jest bardzo źle zaizolowany, nie ma izolacji ścian zewnętrznych i który ma bardzo słaby standard energetyczny – podkreśla ekspert PAS.

Zmiany w programie Czyste Powietrze. Od 1 kwietnia 2024 dodatkowe wymogi sprzętowe

Jak dodaje, w ostatnich latach zdarzało się także, że na rynek trafiały złej jakości urządzenia, np. pompy ciepła czy kotły na pellet drzewny, które nie spełniały standardów określonych w regulaminie programu. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) wypracował więc w tym zakresie dodatkowe wymogi dla urządzeń, które zaczną obowiązywać od 1 kwietnia br.

– Do tej pory każdy mógł sobie kupić dowolną pompę ciepła, dowolny kocioł na pellet, byle spełniał standardy określone w regulaminie programu. W tej chwili to nie wystarczy, będzie można kupić i refinansować z programu Czyste Powietrze tylko te urządzenia, które są na liście prowadzonej przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska. My oceniamy tę zmianę pozytywnie – mówi Andrzej Guła. – Kupując złej jakości urządzenie, niespełniające wymagań emisyjnych, traci beneficjent. Tego typu przypadki się zdarzają, dlatego taka weryfikacja staje się najzwyczajniej w świecie konieczna. Ona jest zarówno z pożytkiem dla beneficjentów, dla tych ludzi, którzy montują takie urządzenia, ale również ona daje gwarancję tego, że osiągniemy pożądany efekt w postaci zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do powietrza.

Jak podkreśla, ta zmiana ma charakter techniczny i nie powinna mieć wpływu na liczbę składanych wniosków.

– Teraz, kiedy ta lista urządzeń jest już dosyć dobrze rozpoznawalna i dobrze funkcjonująca, nie jest żadnym problemem przed wyborem źródła ciepła zobaczenie, jakie urządzenia kwalifikują się do wsparcia w ramach programu Czyste Powietrze. Tak że nie spodziewam się tutaj istotnych zaburzeń, jeżeli chodzi o liczbę składanych wniosków – prognozuje ekspert Polskiego Alarmu Smogowego.

Andrzej Guła przyznaje jednak, że wciąż  dużo większym problemem jest brak finansowania w programie Czyste Powietrze.

Kryzys związany z utratą płynności finansowej może spowodować bardzo duże zaburzenia w programie - zaznacza.