Urlop w czasach Covid 19 – czyli jak zamienić wykupione First Minute na bezpieczne wakacje w domu i odzyskać pieniądze? Zapytaliśmy ekspertów

Miały być wakacje, a są problemy

Od kilku lat obserwujemy trend wzrostowy wyboru wakacji zagranicznych, organizowanych przez profesjonalne biura podróży, notabene często rezerwowanych ze znacznym wyprzedzeniem w czasie (tzw. First Minute) przez podróżnych. Część podróży jest dodatkowo ubezpieczona, co wiąże się z dodatkową analizą postanowień umowy ubezpieczeniowej, choć takowe nie będą przedmiotem niniejszych rozważań. Analizie zostanie poddany stan prawny, jak też najnowsze interpretacje urzędowe, które są aktualne w świetle problemu związanego z koronawirusem.

Sektor turystyczny od dawna notował szereg problemów, takich jak chociażby: dostęp do wyczerpujących informacji o szczegółach oferty, kwestie związane z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy, niewypłacalność organizatora. Aktualnie podstawowym aktem prawnym zawierającym szereg gwarancji i zabezpieczeń prawnych dla stron umowy udziału w imprezie turystycznej jest ustawa z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (dalej jako: ustawa turystyczna lub UITiPUT). Ustawa ta stanowi rezultat uzgodnień na szczeblu unijnym, gdzie także zauważono potrzebę wprowadzenia stosownej regulacji. Szereg kwestii został pierwotnie wskazany w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2015/2302/UE z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych, zmieniającej rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE oraz uchylającej dyrektywę Rady 90/314/EWG (dalej jako: dyrektywa 2015/2302), która nie tylko aktualizuje i poszerza istniejące uregulowania prawne dotyczące turystyki, lecz także zobowiązuje państwa członkowskie do maksymalnej harmonizacji w tym zakresie. W związku z tym kraje członkowskie były zobowiązane przyjąć i opublikować przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne celem implementacji ustawy do dnia 1 stycznia 2018 r. (z wejściem w życie napóźniej z dniem 1 lipca 2018 r.).

Jak odpowiednio odstąpić od umowy?

Prawo do odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej zostało bardzo obszernie uregulowane w treści art. 47 UITiPUT, zarówno na rzecz podróżnego, jak i organizatora, odrębnie regulując uprawnienia każdego z nich. Przepis ten stanowi odpowiednik art. 12 dyrektywy 2015/2302. Przedmiotem niniejszej analizy są jedynie uprawnienia podróżnego. 

W treści art. 47 ust. 1-3 UITiPUT reguluje się uprawnienie do odstąpienia przez podróżnego od umowy niezależnie od przyczyny, z kolei art. 47 ust. 4 UITiPUT wprowadza szczególny przypadek względem wystąpienia siły wyższej. Uzasadnienia dla tego typu konstrukcji prawnych wprowadzających udogodnienia dla podróżnego można szukać między innymi w preambule do dyrektywy 2015/2302, która w pkt 31 stanowi, że:

-Podróżni powinni również mieć możliwość rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej w każdym momencie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej za odpowiednią i możliwą do uzasadnienia opłatą za rozwiązanie, uwzględniającą spodziewane oszczędności kosztów oraz spodziewany dochód z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych. Powinni oni także mieć prawo do rozwiązania umowy o udział w imprezie turystycznej bez ponoszenia jakiejkolwiek opłaty za jej rozwiązanie, w przypadku gdy nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności miałyby w znaczącym zakresie wpłynąć na realizację imprezy turystycznej.

Odstąpienie od umowy w przypadku pandemii

Sytuacja pandemii może z pewnością zostać zakwalifikowana jako zdarzenie nieuniknione i nadzwyczajne tłumaczą prawnicy z kancelarii Pawełczyk & Szura Kancelaria Radców Prawnych. W tym zakresie także dyrektywa 2015/2302 definiuje je jako (pkt 31 Preambuły) zdarzenia, które mogą: obejmować na przykład działania wojenne, inne poważne problemy związane z bezpieczeństwem, takie jak terroryzm, znaczące zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, takie jak wybuch epidemii poważnej choroby w docelowym miejscu podróży lub katastrofy naturalne, takie jak powodzie lub trzęsienia ziemi, lub warunki pogodowe uniemożliwiające bezpieczną podróż do miejsca docelowego uzgodnionego w umowie o udział w imprezie turystycznej.

W art. 4 pkt. 15) UITiPUT okoliczność nadzwyczajna i nieunikniona jest rozumiana jako:

sytuacja pozostająca poza kontrolą strony powołującej się na taką sytuację, której skutków nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie rozsądne działania.

Zgodnie z art. 47 ust. 4 UITiPUT:

Podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej przed rozpoczęciem imprezy turystycznej bez ponoszenia opłaty za odstąpienie w przypadku wystąpienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności występujących w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego. Podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez odszkodowania lub zadośćuczynienia w tym zakresie.

Podróżny ma szereg uprawnień

Z brzmienia art. 47 ust. 4 ustawy wynika, że w przypadku wystąpienia przesłanek podróżny może odstąpić od umowy:

• bezpłatnie,

• bez ponoszenia dodatkowych kosztów;

aczkolwiek także bez ekwiwalentu lub odszkodowania za niedogodność związaną z brakiem wykonania umowy. Zgodnie z art. 47 ust. 6 UITiPUT podróżny otrzymuje zwrot kosztów w terminie 14 dni od dnia rozwiązania umowy.

Odstąpienie od umowy w praktyce

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na to, że analizowany temat stał się 

w ostatnich dniach przedmiotem licznych odniesień w prasie prawniczej i w wypowiedziach instytucji chroniących prawa konsumenta. W opinii Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Tomasza Chróstnego:

-W przypadku każdego wniosku o odstąpienie od umowy biuro podróży musi sprawdzić czy zaszły przesłanki do takiego odstąpienia. Innymi słowy czy w miejscu, do którego konsument planował lecieć, istnieje realne zagrożenie jego zdrowia. Jeżeli tak, biuro ma obowiązek uznać roszczenie podróżnego. W przypadku wątpliwości dotyczących indywidualnych umów z biurami podróży zachęcam do korzystania z darmowej pomocy prawnej świadczonej przez miejskich i powiatowych rzeczników konsumenta.

A może przesunąć termin wyjazdu?

Niektórzy organizatorzy oferują podróżnym przeniesienie terminu rozpoczęcia realizacji usługi. W takowej sytuacji podróżny zdaje się mieć przynajmniej dwa wyjścia:

1. nie podejmować żadnych działań i czekać do dnia planowanego terminu rozpoczęcia imprezy celem odstąpienia od umowy – przy założeniu, że stan zagrożenia na utrzyma się w kraju docelowym (zwykle w umowach organizatorzy wprowadzają dodatkowy termin, w którym można odstąpić od umowy, jeśli stan zagrożenia nadal się utrzymuje – np. nie wcześniej niż na 7 dni przed wyjazdem/wylotem);

2. przyjąć propozycję zmiany terminu imprezy (np. na październik 2020 r.) przy zachowaniu uprawnień płynących z treści art. 47 ust. 4 UITiPUT, w razie gdyby stan zagrożenia się utrzymywał.

W razie jakichkolwiek pytań związanych ze zwrotem kosztów czy odwołania wyjazdu, który planowaliście za nim wybuchła epidemia zachęcamy do kontaktu z naszymi expertami poprzez stronę internetową kancelarii www.pawelczyk.pl