Izba górnicza: możliwe są trzy warianty przyspieszonej likwidacji miejsc pracy

Izba górnicza: wciąż jest szansa na niedopuszczenie do wielkiego kryzysu na Śląsku

Izba wskazuje, że jeszcze w ubiegłym roku branża okołogórnicza poszukiwała wręcz rąk do pracy. Obecnie nie wiadomo, czy istniejące stanowiska, a co za tym idzie - znaczna część infrastruktury Śląska i innych regionów górniczych, zostaną utrzymane. W bardzo negatywnym scenariuszu może okazać się, że z przyczyn ekonomicznych i politycznych wystąpią przyspieszone procesy likwidacyjne zarówno w górnictwie, jak i w branży okołogórniczej oraz szeroko rozumianym otoczeniu gospodarczym, które tworzą setki tysięcy miejsc pracy. Nadal jest jednak szansa na niedopuszczenie do jednego z największych kryzysów na Śląsku i w innych regionach górniczych.

- Górnictwo wraz z branżą okołogórniczą to wspólny i bardzo istotny element gospodarki Śląska i pozostałych regionów związanych z górnictwem. Branża wydobywcza wraz z otoczeniem gospodarczym w dużej mierze kreuje stabilne miejsca pracy. Sama branża okołogórnicza, przy ostrożnych szacunkach, zatrudnia 400 tys. pracowników. Do tego pod uwagę należy wziąć firmy stanowiące otoczenie sektora, które w znacznej mierze zapewniają byt blisko połowie populacji Śląska. Likwidacja tych miejsc pracy może doprowadzić do znacznego wzrostu bezrobocia głównie na Śląsku, ale także w innych częściach kraju. Naszym zadaniem, jako odpowiedzialnych przedsiębiorców, jest znalezienie nowych kierunków rozwoju wykorzystującego lokalne know-how i potencjał rozwojowy. Te prace już się rozpoczęły. Mamy nadzieję, że ich efektami będziemy mogli podzielić się z rządem. Czekamy na podjęcie rozmów – mówi Janusz Olszowski, Prezes Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej.

Trzy warianty przyspieszonej likwidacji miejsc pracy

Izba górnicza bazując na raporcie "Sytuacja przedsiębiorstw okołogórniczych w Polsce”, zrealizowanym przez Centrum Badań i Rozwoju Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach w grudniu 2020 wskazuje, że konsekwencją wygaszania górnictwa dla przedsiębiorstw okołogórniczych w wąskim ujęciu w perspektywie 30 lat, będzie przyspieszona likwidacja miejsc pracy. Możliwe są warianty:

• Wariant optymistyczny: 26.667 zlikwidowanych miejsc pracy w ciągu 30. lat transformacji;

• Wariant prawdopodobny: 50.580 zlikwidowanych miejsc pracy w ciągu 30. lat transformacji;

• Wariant pesymistyczny: 75.876 zlikwidowanych miejsc pracy w ciągu 30. lat transformacji.

Osiem propozycji branży okołogórniczej, by utrzymać miejsca pracy

Co można zrobić, aby uchronić branżę okołogórniczą i zapewniane przez nią miejsca pracy? Izba stoi na stanowisku, że najważniejsze jest stworzenie dokumentu o randze ustawowej, który zostanie skonsultowany m.in. z samorządem terytorialnym i szeroko pojętą branżą okołogórniczą, określającego nie tylko kierunki działania, ale wskazującego fundusze na poziomie unijnym i krajowym na ich realizację. Umożliwi to właściwe ukierunkowanie pomocy i wykorzystanie unikalnego know-how oraz potencjału regionu. Sektor okołogórniczy wskazuje na możliwe działania:

1. Utrzymanie dotychczasowych koncepcji wsparcia bez rozszerzania ich ponad terytoria NUTS 3 objętych interwencją Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (poniżej mapka pokazująca Polskę wg podziału na terytoria NUTS 3).

Grafika: By Periwinklewrinkles, based on work by Aotearoa - Own work, based on map by Aotearoa (File:POLSKA_NUTS3-2008.png), CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=89079222

2. Przeznaczenie wsparcia na transformację przedsiębiorstw okołogórniczych w kierunku zaawansowanej produkcji przemysłowej, aby trwale zdywersyfikować lub przeprofilować ofertę firm okołogórniczych.

3. Zmniejszenie zatrudnienia w zawodach górniczych wymagających niskich kwalifikacji, jednocześnie zapewniając kształcenie ustawiczne pracowników kopalni i przedsiębiorstw okołogórniczych posiadających wyższe kwalifikacje zawodowe.

4. Angażowanie firm okołogórniczych w inteligentne specjalizacje województwa śląskiego oraz innych terenów górniczych z jednostkami badawczymi i edukacyjnymi oraz innymi interesariuszami – przedsiębiorstw okołogórniczych w zdobywaniu nowych rynków oraz w zmianie oferty produktowej i modeli biznesu z wykorzystaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.

5. Inwestycja w rewitalizację miast (po)górniczych celem zapewnienia estetyki oraz usług publicznych na poziomie zapewniającym zatrzymanie odpływu mieszkańców oraz przyciągnięcie nowych do pracy w branżach alternatywnych dla górnictwa i w restrukturyzowanych przedsiębiorstwach okołogórniczych.

6. Wprowadzenie dla branży okołogórniczej instrumentów dotacyjnych oraz pakietów dedykowanych usług konsultingowych wspomagających zdobywanie nowych rynków, tworzenie nowych produktów i usług oraz zmian modeli biznesu.

7. Animowanie konsorcjów przedsiębiorstw okołogórniczych oraz instytucji badawczo-rozwojowych i centrów transferu technologii, aby móc realizować projekty pilotażowe pozwalające na wykorzystanie dotychczasowych kompetencji branży.

8. Włączenie tematyki nowych ścieżek rozwoju przedsiębiorstw okołogórniczych w zakres prac nad krajowym planem sprawiedliwej transformacji i planami regionalnymi; przy zachowaniu pełnej reprezentacji firm okołogórniczych (zarówno przez samorząd branżowy, jak i indywidualnie) w procesach planistycznych.

Utrzymanie branży warunkiem bezpiecznego wygaszania górnictwa

Według izby górniczej podkreślenia wymaga fakt, że firmy okołogórnicze podczas jednoczesnej transformacji wewnętrznej będą wciąż świadczyły usługi wygaszanemu sektorowi górnictwa. Utrzymanie ich w dobrej kondycji jest więc także warunkiem do odpowiedniego i bezpiecznego procesu wygaszania górnictwa.

Branża okołogórnicza liczy, że dialog doprowadzi do wypracowania systemowych mechanizmów pomocowych i branża będzie mogła skorzystać z dodatkowego wsparcia finansowego na procesy innowacyjne i konkurencyjność, a co za tym idzie – uchronić Śląsk i inne regiony górnicze przed najbardziej pesymistycznym scenariuszem.